Η επιστήμη στην Ογκολογία τρέχει με μεγάλη ταχύτητα και οι εξελίξεις μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τους μηχανισμούς εμφάνισης ορισμένων καρκίνων και νέους τρόπους αντιμετώπισης. Επίσης φωτίζουν την πιο σκοτεινή του πτυχή, τον ταξικό του χαρακτήρα και τις αδικαιολόγητα μεγάλες καθυστερήσεις από την πρώτη υποψία μέχρι την έναρξη της θεραπείας. Για όλα αυτά, μάς μιλά ο Κωνσταντίνος Συρίγος, Καθηγητής Παθολογίας-Ογκολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Διευθυντής Γ΄ Παθολογικής Κλινικής, Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Γενικό Νοσοκομείο «Η Σωτηρία».
Στην Αλεξία Σβώλου
Μια νέα έρευνα, που πρόσφατα δημοσιεύτηκε συνδέει το αλκοόλ με επτά καρκίνους και μας υπενθυμίζει ότι το αλκοόλ δεν είναι αθώο. Με ποιους μηχανισμούς το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει καρκίνο;
Η κατανάλωση αλκοόλ, ειδικά σε μεγάλες ποσότητες και για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, έχει χαρακτηριστεί ως καρκινογόνος (κατηγορία 1) από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και το Διεθνές Κέντρο Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC). Έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου σε διάφορους τύπους, όπως του τραχήλου (στόματος και λάρυγγα), του οισοφάγου, του ήπατος, του μαστού, του παχέος εντέρου, του ορθού και του παγκρέατος (αν και με λιγότερο ισχυρή συσχέτιση).
Η καρκινογόνος δράση του αλκοόλ προκαλείται μέσω μηχανισμών όπως το οξειδωτικό στρες και η παραγωγή ελεύθερων ριζών που καταστρέφουν το DNA των κυττάρων, η αύξηση της παραγωγής οιστρογόνων, καθώς και η μείωση της απορρόφησης βιταμινών.
Σε αυτή τη λίστα των καρκίνων που σχετίζονται με το αλκοόλ, μήπως θα έπρεπε να προστεθεί και ο καρκίνος του παγκρέατος;
Συγκεκριμένα, όσον αφορά τον καρκίνο του παγκρέατος, η καρκινογένεση σχετίζεται με τη χρόνια παγκρεατίτιδα και την αντίσταση στην ινσουλίνη, οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κακοήθους όγκου.
Αν και δεν υπάρχει απολύτως ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ όσον αφορά τον καρκίνο, η βαριά κατανάλωση (πάνω από 3-4 ποτά την ημέρα) αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο, ενώ η μέτρια κατανάλωση (1-2 ποτά την ημέρα) έχει λιγότερο ισχυρή συσχέτιση. Ωστόσο, η καλύτερη στρατηγική πρόληψης είναι η μείωση ή η αποφυγή του αλκοόλ.
Για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης τι πρέπει να γνωρίζουν οι έλληνες, καθώς καταγράφεται μεγάλη αύξηση στην πατρίδα μας και λόγω του καπνίσματος;
Ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης είναι ο 6ος πιο συχνός καρκίνος στην Ελλάδα, με περίπου 3.000 νέα περιστατικά κάθε χρόνο, ενώ η συχνότητά του είναι παρόμοια και παγκοσμίως. Είναι τριπλάσια συχνός στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες και εμφανίζεται κυρίως σε άτομα άνω των 60 ετών. Κύριοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου της ουροδόχου κύστης είναι το κάπνισμα (που είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου), χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία (οι αρωματικές αμίνες, το βενζόλιο και οι υδρογονάνθρακες), χρόνιες φλεγμονές και λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος. Για την αποτελεσματική πρόληψη του καρκίνου ουροδόχου κύστης είναι σημαντική η καλή υγιεινή, η αποφυγή λοιμώξεων και η παρακολούθηση των ατόμων υψηλού κινδύνου (ασθενείς με χρόνιες λοιμώξεις, λίθους στην ουροδόχο κύστη, χρόνια χρήση ουροκαθετήρων κ.ά.).
Πού βρισκόμαστε με το πιλοτικό πρόγραμμα για τον καρκίνο των πνευμόνων και ποιος είναι ο ρεαλιστικός στόχος για την Ελλάδα, καθώς ξεκινάμε από μια πολύ χαμηλή βάση: Έχουμε τουλάχιστον επτά με οκτώ περιστατικά στα δέκα καρκίνου του πνεύμονα που διαγιγνώσκονται με καθυστέρηση. Μπορεί αυτό το απογοητευτικό «σκορ» να βελτιωθεί;
Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα μπορεί να επιτευχθεί με προγράμματα διαλογής (screening) σε άτομα υψηλού κινδύνου: καπνιστές ή πρώην καπνιστές ηλικίας 55-80 ετών με 30 ή περισσότερα “καπνιστικά πακέτα” (καπνισμένα πακέτα ανά ημέρα για τα χρόνια καπνίσματος). Ενδεδειγμένη εξέταση είναι η χαμηλής δόσης αξονική τομογραφία θώρακα. Υπάρχουν αρκετές μεμονωμένες και εντοπισμένες προσπάθειες πιλοτικών προγραμμάτων, αλλά ένα εθνικό πρόγραμμα έγκαιρης διάγνωσης δεν έχει ακόμη ξεκινήσει. Αν και διεθνώς η συμμετοχή σε αντίστοιχα προγράμματα είναι μικρή, μια πλήρης εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος αναμένεται να μειώσει τη θνησιμότητα του καρκίνου του πνεύμονα κατά 20%, καθώς θα αυξηθεί η έγκαιρη διάγνωση.
Πώς δουλεύουν τα θεραπευτικά εμβόλια για τον καρκίνο; Γίνονται σε συνδυασμό με μία ανοσοθεραπεία; Σε ποιες μορφές καρκίνου και χρησιμοποιούνται ήδη και σε ποιες άλλες δοκιμάζονται;
Τα θεραπευτικά εμβόλια λειτουργούν μέσω ενεργοποίησης του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να αναγνωρίζει και να καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα. Παράλληλα ενισχύεται και η ανοσοποιητική «μνήμη», ώστε να αποτρέπεται και η υποτροπή του καρκίνου. Από τον FDA (Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ) έχουν εγκριθεί θεραπευτικά εμβόλια για τον προχωρημένο καρκίνο του προστάτη και το προχωρημένο μελάνωμα, ενώ οι κλινικές έρευνες συνεχίζονται και για άλλες μορφές καρκίνου (καρκίνος του πνεύμονα, του μαστού κ.ά.), με πολύ θετικά, μέχρι στιγμής, αποτελέσματα.
Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα η αντιμετώπιση του καρκίνου είναι μία ταξική υπόθεση; Πόση πρόοδο έχουμε κάνει σ’αυτό τον τομέα και πού υστερούμε περισσότερο, στις μεγαλουπόλεις ή στην επαρχία; Πόσο κοντά είμαστε στο να μικρύνουμε αυτά τα μακριά διαστήματα ανάμεσα στην πρώτη υποψία, την διάγνωση, την έναρξη της θεραπείας αυτό που η ΕΛΛΟΚ ζητάει λέγοντας ότι πρέπει «να σπάσουμε τα σιλό»;
Η αντιμετώπιση του καρκίνου, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως, επηρεάζεται από κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ανισότητες στην προσβασιμότητα και στο είδος της θεραπείας. Παράγοντες όπως το χαμηλό εισόδημα, η περιορισμένη εκπαίδευση, η προχωρημένη ηλικία και ο τόπος διαμονής συχνά οδηγούν σε καθυστερήσεις στη διάγνωση, ελλιπή διερεύνηση και περιορισμένη πρόσβαση σε καινοτόμες τεχνικές και θεραπείες. Πολύ συχνά, το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την εμφάνιση των συμπτωμάτων έως την έναρξη της θεραπείας είναι αδικαιολόγητα αυξημένο. Αυτός ο χρόνος, που είναι συχνά καθοριστικός για την έκβαση της θεραπείας, συνδέεται επίσης με ταξικά, οικονομικά και γεωγραφικά κριτήρια.
Η κοινωνία συνολικά, και κυρίως η πολιτεία, πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για τη δημιουργία και υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδίου που να διασφαλίζει την έγκαιρη και ισότιμη πρόσβαση όλων των πολιτών στη διάγνωση και τη θεραπεία του καρκίνου. Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για την υιοθέτηση δράσεων που θα εξασφαλίσουν σε όλους την ευχέρεια για έγκαιρη διάγνωση και την έναρξη της κατάλληλης θεραπείας, η οποία θα στηρίζεται σε διεπιστημονικές και εξατομικευμένες προσεγγίσεις.
