Από όλα τα νοσήματα που μεταδίδονται μέσω εντόμων (διαβιβαστών) ο δάγκειος πυρετός είναι αυτός που καταγράφει την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης.
Εξωτική νόσος μόνο κατ’ ευφημισμό ο δάγκειος πυρετός εξελίσσεται σε μια νέα υγειονομική πρόκληση για την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο εξαιτίας των αλλαγών που «φέρνει» η κλιματική αλλαγή στους πληθυσμούς των κουνουπιών.
της Αλεξίας Σβώλου
Τα κρούσματα δάγκειου πυρετού βρίσκονται σε τροχιά αύξησης από το 2000 καθιστώντας τη νόσο μια ακόμα υγειονομική πρόκληση σε ένα ρευστό περιβάλλον. Από το 2000 έως το 2019, ο ΠΟΥ κατέγραψε δεκάκις πολλαπλασιασμό των νέων μολύνσεων οι οποίες άγγιξαν τα 5,2 εκατ. περιστατικά από τα 500 000, στην αρχή του αιώνα, με παρουσία που αυξήθηκε σε 129 χώρες. Στη διετία 2020-2022 λόγω της πανδημίας COVID-19 έγινε υποκαταγραφή των περιστατικών και η τροχιά παρουσίασε κάμψη, η οποία ωστόσο ακολουθήθηκε το 2023 από την μεγαλύτερη κορύφωση που έχει καταγραφεί στην ιστορία, ενώ παράλληλα, πολλά κρούσματα εντοπίστηκαν σε χώρες όπου η νόσος δεν είχε ξαναεμφανιστεί.
Η διασπορά του δάγκειου πυρετού ακολουθεί μια κυκλική τροχιά και εξάρσεις είναι αναμενόμενες κάθε περίπου 4 χρόνια, με τα προστατευτικά μέτρα για τον κορονοϊό να επηρεάζουν αυτές τις καμπύλες διασποράς, αφήνοντας εκτεθειμένους ανθρώπους χωρίς πρότερη ανοσία σε ορισμένους οροτύπους του ιού του δάγκειου πυρετού.
Από την έναρξη του 2023, η αυξημένη διασπορά συνεχίστηκε καταγράφοντας ένα ιστορικό ρεκόρ άνω των 5 εκατ. νέων μολύνσεων και άνω των 5000 θανάτων σε 80 χώρες και στις 5 ηπείρους. Το 80% αυτών των περιστατικών, ήτοι 4.1 εκατ. μολύνσεις καταγράφηκαν στις ΗΠΑ, το Μεξικό και την Λατινική Αμερική.
Ο ιός του δάγκειου πυρετού ανήκει στην κατηγορία των arboviruses και είναι αυτός που εξαπλώνεται με την μεγαλύτερη ταχύτητα στην αμερικανική ήπειρο δίνοντας κυκλικές επιδημικές εξάρσεις ανά 3-5 χρόνια.
Επιπλέον σποραδικά κρούσματα αυτόχθονου δάγκειου πυρετού έχουν καταγραφεί από τον ΠΟΥ στην Ευρώπη. Ωστόσο, παρότι οι αριθμοί από μόνοι τους είναι ανησυχητικοί, ο ΠΟΥ εκτιμά ότι τα κρούσματα υπο-καταγράφονται αφενός επειδή αρκετές μολύνσεις παραμένουν ασυμπτωματικές και αφετέρου επειδή η καταγραφή των περιστατικών δάγκειου πυρετού δεν είναι υποχρεωτική σε πολλές χώρες. Βασική υπεύθυνη για την πρωτοφανή αύξηση των περιστατικών είναι η μετανάστευση των διαβιβαστών κουνουπιών που μεταφέρουν τον ιό σε χώρες στις οποίες δεν υπήρχαν στο παρελθόν τέτοιου είδους μολύνσεις. Τα δύο είδη κουνουπιών Aedes aegypti και Aedesalbopictus, που μεταφέρουν τον ιό έχουν εξαπλωθεί σε νέα εδάφη εξαιτίας του συνεχιζόμενου φαινομένου Ελ Νίνιο, ενώ η αδυναμία των συστημάτων επιτήρησης συμβάλλει στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης και του όγκου των επιδημικών εξάρσεων.
Η Αφρική αποτελεί την περιοχή του πλανήτη που επηρεάζεται περισσότερο από τους arboviruses, μια οικογένεια στην οποία ανήκουν πολλές εξωτικές ασθένειες όπως ο δάγκειος πυρετός, ο κίτρινος πυρετός, ο ιός ΖΙΚΑ, ο ιός chikungunya, και ο πυρετός Rift Valley. Μέσα στο 2023, καταγράφηκαν 171.991 περιστατικά δάγκειου πυρετού και 753 θάνατοι, με την Burkina Faso να κατέχει το θλιβερό ρεκόρ της πλειονότητας των κρουσμάτων.
Σε ΗΠΑ και Λατινική Αμερική τα πράγματα ήταν πιο σκούρα, με 4.1 εκατ. μολύνσεις, 6710 σοβαρά περιστατικά και 2049 θανάτους να αναφέρονται στον ΠΟΥ. Παρότι ο δάγκειος πυρετός είναι ενδημικός στις περισσότερες χώρες της κεντρικής και της λατινικής Αμερικής, του Μεξικού και της Καραϊβικής, το 2ο εξάμηνο του 2023, η αύξηση που παρατηρήθηκε ξεπέρασε κάθε υπολογισμό και κάθε προηγούμενη έξαρση. Η ανοδική του πορεία τα τελευταία 40 χρόνια μετέτρεψε το 1.5 εκατ. περιστατικών του διαστήματος 1980 -1989 σε 17.5 εκατ. για το διάστημα 2010-2019. Πριν το 2023, η χειρότερη χρονιά για τον δάγκειο πυρετό ήταν το 2019 με περισσότερες από 3.18 εκατ. μολύνσεις, 28.208 σοβαρές νοσήσεις και 1823 θανάτους.
Στην Αμερικανική ήπειρο, 500 εκατ. άνθρωποι κινδυνεύουν να νοσήσουν από δάγκειο πυρετό. Ο διαβιβαστής που μεταφέρει τον ιό, το κουνούπι Ae. Aegypti καταγράφει διασπορά σε όλη την ήπειρο εκτός του Καναδά. Ο ιός έχει 4 ορότυπους DENV-1, DENV-2, DENV-3 και DENV-4 που έχουν ανιχνευθεί σε Κεντρική και Λατινική Αμερική, Μεξικό και Καραϊβική, με τους δύο τελευταίους να έχουν υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης από τους δύο πρώτους.
Στην Ανατολική Μεσόγειο, τα ευάλωτα συστήματα υγείας των κρατών που μαστίζονται και από ξηρασίες, πλημμύρες, πολεμικές συρράξεις, λιμούς και σεισμούς έχουν να αντιμετωπίσουν επιπλέον και την αυξανόμενη πίεση στις δομές υγείας από τον δάγκειο πυρετό. Ο βασικός διαβιβαστής του παθογόνου στην περιοχή είναι το κουνούπι Ae. aegypti ενώ έχει καταγραφεί και η παρουσία δεύτερου διαβιβαστή, του κουνουπιού Ae. Albopictus σε 10 χώρες μεταξύ των οποίων το Αφγανιστάν το Ιράν η Ιορδανία ο Λίβανος το Μαρόκο το Ομάν Oman, το Πακιστάν η Παλαιστίνη η Συρία και η Τυνησία.
Στην δική μας γειτονιά, την Ευρώπη, ο δάγκειος πυρετός δεν είναι ενδημικός και τα περιστατικά συνδέονται με ταξίδια στα μέρη όπου η νόσος ενδημεί. Τα περισσότερα περιστατικά εντοπίζονται στο Ην. Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία, με το κουνούπι Ae. Albopictus (τον βασικό διαβιβαστή) να εντοπίζεται πλέον σε 13 ευρωπαϊκές χώρες.
Παρότι το κουνούπι –διαβιβαστής δεν μπορεί να επιβιώσει τον χειμώνα οι πλημμύρες, σε συνδυασμό με τα στάσιμα ύδατα και τις υψηλότερες θερμοκρασίες που «φέρνει» η κλιματική αλλαγή έχουν αυξήσει τους πληθυσμού του στη Κύπρο και την Πορτογαλία από το 2022. Στην Ασία η νόσος του δάγκειου πυρετού είναι ενδημική στις 10 από τις 11 χώρες, ενώ στον Δυτικό Ειρηνικό οι χώρες που πλήττονται περισσότερο είναι οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ.
Ο ιός του δάγκειου πυρετού μεταφέρεται στον άνθρωπο από το τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού.
Υπάρχουν 4 ορότυποι του ιού και η μόλυνση με τον καθένα παρέχει ανοσία έναντι του εαυτού του και μειωμένη ανοσία έναντι των υπολοίπων. Τα περισσότερα περιστατικά είναι ασυμπτωματικά, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις η ασθένεια εξελίσσεται σοβαρά, οδηγώντας σε σοκ, εσωτερική αιμορραγία και οργανική ανεπάρκεια. Αυτή η επιδείνωση καταγράφεται αφού υποχωρήσει ο πυρετός και τα προειδοποιητικά συμπτώματα περιλαμβάνουν έντονο κοιλιακό άλγος, επαναλαμβανόμενους εμετούς, αιμορραγία των ούλων, κατακράτηση υγρών, διόγκωση του ήπατος και λήθαργο. Η νόσος αντιμετωπίζεται έως και σήμερα συμπτωματικά, καθώς δεν υπάρχει ειδική αντιική αγωγή ούτε εγκεκριμένο εμβόλιο.
