Αύξηση κατά 77% του παγκόσμιου φορτίου του καρκίνου «βλέπουν» οι επιστήμονες στην επόμενη 25ετία, την ώρα που μεγαλώνουν οι ανισότητες σε ό,τι αφορά την πρόσβαση των ασθενών στις υπηρεσίες περίθαλψης.
της Αλεξίας Σβώλου
Μπορεί να έχει συντελεστεί σημαντική ιατρική πρόοδος στην ογκολογία, αλλά οι πιο διαδεδομένες μορφές καρκίνου εξακολουθούν να αποτελούν μια τεράστια πρόκληση για τη δημόσια Υγεία, με το χάσμα μεταξύ «τυχερών» και «άτυχων» ασθενών να παραμένει αγεφύρωτο.
Νέα δεδομένα που συνέλεξε η Διεθνής Ένωση για την Έρευνα στον Καρκίνο (IARC), του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας φανερώνουν ότι διαρκώς διογκώνεται το φορτίο των ογκολογικών νοσημάτων και ταυτόχρονα διευρύνεται το χάσμα της ανισότητας μεταξύ των ασθενών που αναζητούν περίθαλψη. Τα ευρήματα της IARC με βάση τα στοιχεία του έτους 2022, δείχνουν ότι διεθνώς ετησίως καταγράφονται
- 20 εκατ. νέα περιστατικά καρκίνου και
- 9.7 εκατ. θάνατοι από τη νόσο
Την ίδια ώρα αυξάνει και ο αριθμός των ατόμων που επιβιώνουν από τον καρκίνο με τους επιβιώσαντες (5ετίας μετά τη διάγνωση) να ξεπερνούν τα 53.5 εκατομμύρια.
Κατά μέσο όρο, ένας στους 5 ανθρώπους αναπτύσσουν καρκίνο κάποια στιγμή στη ζωή τους με έναν στους 9 άνδρες και μία στις 12 γυναίκες να πεθαίνουν από ογκολογικό νόσημα.
Η έκθεση του Π.Ο.Υ. για το πώς ανταποκρίνονται τα συστήματα υγείας των κρατών στις ανάγκες των ασθενών δείχνει ότι μόνο το 39% των συμμετεχόντων κρατών-μελών καλύπτουν τις βασικές ιατρικές ανάγκες στον καρκίνο, ως μέρος των κρατικά χρηματοδοτούμενων δημόσιων υπηρεσιών υγείας προς όλους τους πολίτες. Παράλληλα, μόλις το 28% των συμμετεχόντων καλύπτουν τις ανάγκες των ασθενών για παρηγορητική φροντίδα, και ειδικά για την αντιμετώπιση του πόνου (όχι μόνο του καρκινικού πόνου, αλλά και του χρόνιου πόνου που οφείλεται σε άλλες αιτίες).
Το 2022 τα ογκολογικά νοσήματα που επωμίστηκαν το μεγαλύτερο φορτίο νοσηρότητας και θνητότητας ήταν τα εξής τρία:
- Ο καρκίνος του πνεύμονα,
- του μαστού και
- του παχέος εντέρου.
Όπως δείχνουν οι νέες εκτιμήσεις της IARC για το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Καρκίνου (GlobalCancer Observatory) δέκα συνολικά τύποι καρκίνου ευθύνονται για το 66% των νέων περιστατικών και των θανάτων.
Από όλα τα ογκολογικά νοσήματα, ο καρκίνος του πνεύμονα έχει την μεγαλύτερη επίπτωση και καταγράφει 2.5 εκατ. νέα περιστατικά τον χρόνο, αριθμός που αντιστοιχεί στο 12.4% των νέων διαγνώσεων καρκίνου. Ο καρκίνος του μαστού έρχεται δεύτερος με 2.3 εκατ. νέα περιστατικά που αντιστοιχούν στο 11,6% των νέων ογκολογικών διαγνώσεων. Στην τρίτη θέση ακολουθεί ο καρκίνος του παχέος εντέρου με 1.9 εκατ. νέα περιστατικά που αντιστοιχούν στο 9.6% των νέων διαγνώσεων. Πιο πίσω ακολουθούν ο καρκίνος του προστάτη με 1.5 εκατ. περιστατικά και «μερίδιο» 7.3% στις νέες διαγνώσεις, ενώ έπεται ο καρκίνος του στομάχου με 970.000 νέα περιστατικά και μερίδιο 4.9% στις νέες διαγνώσεις.
Πιο φονικός, ο καρκίνος του πνεύμονα
Ο καρκίνος του πνεύμονα ήταν το 2022 πρώτη αιτία θανάτου καθώς προκάλεσε 1.8 εκατ. θανάτους, δηλαδή το 18.7% των συνολικών θανάτων από καρκίνο. Δεύτερος πιο φονικός ο καρκίνος του παχέος εντέρου, με 900.000 deaths, που αντιστοιχούν στο 9.3% των συνολικών θανάτων από καρκίνο. Στην τρίτη θέση βρίσκουμε τον καρκίνο του ήπατος με 760.000 θανάτους, που αντιστοιχούν στο 7.8% των συνολικών θανάτων και ακολουθεί ο καρκίνος του μαστού με 670.000 θανάτους, που αντιστοιχούν στο 6.9% των συνολικών θανάτων. Τελευταίος στην λίστα των ογκολογικών νοσημάτων με υψηλή θνητότητα έρχεται ο καρκίνος του στομάχου, με 660.000 θανάτους που αντιστοιχούν στο 6.8% των συνολικών θανάτων.
Στους άνδρες
Ο καρκίνος έχει φυλετικές προτιμήσεις! Στους άνδρες συχνότερος είναι ο καρκίνος του πνεύμονα και ακολουθούν του προστάτη και του παχέος εντέρου σε συχνότητα εμφάνισης. Ωστόσο σαν αιτία θανάτου η κατάταξη διαφέρει, με τον καρκίνο του ήπατος να κατέχει τη 2η θέση και του παχέος εντέρου την 3η θέση.
Στις γυναίκες
Για τις γυναίκες, ο πιο συχνός καρκίνος και πρώτη αιτία θανάτου είναι ο καρκίνος του μαστού και ακολουθούν σε νοσηρότητα και θνητότητα ο καρκίνος του πνεύμονα και του παχέος εντέρου. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας ήταν το 2022 ο όγδοος πιο συχνά εμφανιζόμενος καρκίνος και 9ηαιτία θανάτου από καρκίνο (συνολικά), καταγράφοντας 661.044 νέα περιστατικά και 348.186 θανάτους. Στην υποσαχάρια Αφρική όμως η εικόνα είναι διαφορετική: Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας παραμένει ο πιο συχνός γυναικείος καρκίνος, παρότι είναι ο μόνος που μπορεί να εξαλειφθεί μέσω της Πρωτοβουλίας του Π.Ο.Υ., καθώς υπάρχει προφυλακτικό εμβόλιο HPV και ειδική εξέταση υψηλής ευαισθησίας, το HPV DNA Test.
Ανισότητες
Οι ανισότητες που καλά κρατούν σε ότι αφορά στην αντιμετώπιση του καρκίνου αποτυπώνονται στον δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI) με διαφορές που εντυπωσιάζουν αναφορικά -για παράδειγμα -με τον καρκίνο του μαστού. Όσο υψηλότερος είναι ο δείκτης HDI σε μια χώρα τόσο πιο «δίκαιο» είναι το σύστημα υγείας απέναντι στους πολίτες. Στις χώρες με υψηλό HDI, μια στις 12 γυναίκες θα διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού και μία στις 71 θα πεθάνει από τη νόσο. Αντιθέτως, στις χώρες με χαμηλό HDI μια στις 27 γυναίκες θα διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού και μία στις 48 γυναίκες θα πεθαίνει εξαιτίας του.
«Οι γυναίκες με χαμηλό δείκτη HDI έχουν 50% λιγότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με καρκίνο του μαστού σε σύγκριση με τον γυναικείο πληθυσμό κρατών με υψηλό HDI. Επίσης λόγω της καθυστερημένης διάγνωσης, και της μετ’εμποδίων πρόσβασης στη θεραπεία, διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν από τη νόσο», εξηγεί η Dr. Isabelle Soerjomataram, Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Για τον Καρκίνο στην IARC.
Η έκθεση του Π.Ο.Υ. αναδεικνύει και τις μεγάλες ανισότητες που υπάρχουν σε ότι αφορά την περίθαλψη των ασθενών.
Οι υπηρεσίες υγείας που σχετίζονται με τον καρκίνο του πνεύμονα είναι 4–7 φορές πιο πιθανό να περιλαμβάνονται στα Προγράμματα Προαγωγής Υγείας προς όλους τους πολίτες, στις χώρες υψηλού κατά κεφαλήν εισοδήματος, σε σύγκριση με την χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος. Γενικά είναι 4 φορές πιο πιθανό οι ακτινοθεραπείες για τον καρκίνο να καλύπτονται στο πρόγραμμα προαγωγής υγείας στα εύπορα κράτη από ό,τι στα φτωχότερα κράτη. Η ανισότητα διευρύνεται ακόμα περισσότερο αναφορικά με τις θεραπείες με βλαστοκύτταρα που είναι 12 φορές πιο πιθανό να περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα προαγωγής υγείας των εύπορων κρατών από ό,τι των φτωχών κρατών.
Η νέα παγκόσμια έρευνα του Π.Ο.Υ. ρίχνει φως στις μεγάλες ανισότητες και την έλλειψη της οικονομικής προστασίας των ογκολογικών ασθενών, ειδικά στις χώρες χαμηλού κατά κεφαλήν εισοδήματος, επισημαίνει ο Dr Bente Mikkelsen, Διευθυντής του τμήματος Μη μεταδοτικών Ασθενειών του Οργανισμού. Από την εγχώρια επιστημονική κοινότητα, ο καθηγητής Νευρολογίας Νίκος Σκαρμέας, από την Α’ Νευρολογική Κλινική ΕΚΠΑ στο Αιγινήτειο νοσοκομείο, επισημαίνει ότι το κράτος οφείλει μέσα από το Δημόσιο Σύστημα Υγείας να παρέχει ένα αξιοπρεπές επίπεδο υπηρεσιών υγείας δωρεάν για όλους-αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο- και από εκεί και πέρα, όπως γίνεται σε όλα τα αναπτυγμένα κράτη, ο πολίτης πληρώνει για το παραπάνω.
Πόσο θα αυξηθεί το φορτίο του καρκίνου το 2050
Οι προβλέψεις για την επόμενη 25ετία σε ότι αφορά τα ογκολογικά νοσήματα είναι ζοφερές. Για το έτος 2050 οι ειδικοί εκτιμούν ότι θα καταγραφούν παγκοσμίως 35 εκατ. νέα περιστατικά καρκίνου αριθμός που ισοδυναμεί με 77% αύξηση από τα 20 εκατ. του 2022. Σε απόλυτους αριθμούς, οι χώρες με υψηλό δείκτη HDI countries θα δουν την μεγαλύτερη αύξηση στα νέα περιστατικά (κατ’ εκτίμηση θα διαγνωστούν επιπλέον 4.8 εκατ. νέα περιστατικά το 2050). Ωστόσο η επίπτωση του καρκίνου θα αυξηθεί δυσανάλογα κατά 142% στα κράτη με χαμηλό δείκτη HDI, ενώ η θνητότητα από καρκίνο θα διπλασιαστεί.
Το πού ζει ο κάθε άνθρωπος δεν θα έπρεπε να καθορίζει το αν θα ζήσει ή όχι (όταν προσβληθεί από καρκίνο). Υπάρχουν εργαλεία που βοηθούν τις κυβερνήσεις να θέσουν σε προτεραιοποίηση την ογκολογική φροντίδα και να διασφαλίσουν ότι όλοι οι πολίτες θα έχουν ποιοτικές υπηρεσίες υγείας σε προσιτή τιμή, ότι χρειαστεί να πληρώσουν. Δεν είναι θέμα δημοσιονομικού χώρου, αλλά καθαρά πολιτικής βούλησης ξεκαθαρίζει η Dr Cary Adams, Επικεφαλής της Ένωσης για τον Διεθνή Έλεγχο του Καρκίνου (Union for International Cancer Control).
