Η αλλαγή της ώρας σε «χειμερινή» φέτος γίνεται σε καλοκαιρινό σκηνικό, με τα ερεθίσματα που λαμβάνει το σώμα μας να είναι αντιφατικά και να μην του αφήνουν χρόνο προσαρμογής.
της Αλεξίας Σβώλου
Σύγχυση σε βιολογικό και ψυχικό επίπεδο, δημιουργεί η αλλαγή της ώρας σε συνδυασμό με την παρατεταμένη καλοκαιρία που επικρατεί καθώς είθισται η «χειμερινή ώρα», που αντικατέστησε την θερινή να συνοδεύεται και με το αντίστοιχο «σκηνικό», δηλαδή συννεφιά, βροχές και ψύχρα ή κρύο.
Μόνο που φέτος, το φθινόπωρο φαίνεται να έχει χαθεί και όλα δείχνουν ότι η περίοδος μετάβασης και προσαρμογής από τη μία εποχή στην άλλη δεν θα υπάρξει οπότε μια μέρα θα ξυπνήσουμε με τον χειμώνα να μας χτυπά κατευθείαν την πόρτα. Φυσικά, όλα αυτά τα «τερτίπια» του καιρού, σε συνδυασμό με την αλλαγή της ώρας έχουν αντίκτυπο τόσο στο βιολογικό μας ρολόι όσο και στον ψυχισμό μας, επηρεάζοντας πρωτίστως τα άτομα με ψυχικά νοσήματα που διατρέχουν και τον μεγαλύτερο κίνδυνο απορρύθμισης και υποτροπής, όπως επισημαίνει ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Οικονόμου.
Όπως εξηγεί ο ειδικός, όλες οι οργανικές λειτουργίες είναι συνδεδεμένες με τις ώρες φωτός και τις ώρες σκότους. Το σώμα μας εκκρίνει άλλες ουσίες παρουσία φωτός και άλλες ουσίες τη νύχτα και για αυτό άλλωστε υπάρχει στην ψυχιατρική ως θεραπευτική αντιμετώπιση η φωτοθεραπεία, δηλαδή η αντιμετώπιση ψυχιατρικών προβλημάτων με την ελεγχόμενη έκθεση του ασθενή σε φωτεινή ακτινοβολία.
Το σώμα μας είναι προγραμματισμένο να «ξυπνά» όταν έξω έχει φως και να «κοιμάται» όταν πέφτει το σκοτάδι οπότε όταν η μέρα γίνεται μικρότερη, με την εφαρμογή της χειμερινής ώρας, ο εγκέφαλος μάς στέλνει το μήνυμα μετά την δύση του ήλιου να μαζευτούμε στο σπίτι μας και να προετοιμαστούμε για ύπνο. Γι αυτό, τον χειμώνα, που η μέρα έχει μικρότερη διάρκεια εμφανίζονται πιο συχνά μελαγχολίες, καταθλίψεις και κοινωνική απομόνωση καθώς οι άνθρωποι «κλείνονται πιο πολύ στο καβούκι τους».
Η επίδραση του φωτός και των ωρών φωτός στην ψυχική υγεία και τη διάθεση είναι πολύ καλά μελετημένες και γνωρίζουμε ότι στις βόρειες χώρες, στα Σκανδιναβικά κράτη και την Ισλανδία η έλλειψη ηλιακού φωτός τους μακριούς μήνες του χειμώνα προκαλεί αύξηση στην κατάθλιψη, την χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών (ναρκωτικά, αλκοόλ) και τις αυτοκτονίες. Όποιος έχει διαβάσει έστω κι ένα βιβλίο του συγγραφέα Τζο Νέσμπο, του αδιαμφισβήτητου Βασιλιά της αστυνομικής λογοτεχνίας θα ξέρει το τεράστιο πρόβλημα που έχει η Νορβηγία με τον αλκοολισμό και τα ναρκωτικά- ένα πρόβλημα αλληλένδετο με το φυσικό φώς του ήλιου ή μάλλον της απουσίας του. Ακόμα και ο βασικός ήρωας του Νέσμπο, ο αστυνομικός Χάρι Χόλε, που διερευνά όλες τις δολοφονίες και κυνηγά τους θύτες είναι ο ίδιος αλκοολικός.
Προφανώς η μικρότερη διάρκεια της ημέρας και των ωρών ηλιακού φωτός μπορεί να μας προκαλέσει μια μελαγχολία, αυτό που διεθνώς αποκαλούμε winter blues, αλλά αυτή η μετάπτωση της ψυχικής διάθεσης μπορεί να προκαλέσει μόνο ένα παροδικό άγχος στους υγιείς ανθρώπους.
Επηρεάζει ωστόσο τα άτομα με υπόβαθρο ψυχιατρικής νόσου, που είναι πιο ευάλωτα σε παράγοντες οι οποίοι πυροδοτούν οργανική και ψυχική απορρύθμιση. Ένας επιπλέον παράγοντας σχετίζεται φέτος με την απώλεια των εποχών προσαρμογής και εν προκειμένω του φθινοπώρου.
Οι ενδιάμεσες εποχές έχουν μεταξύ άλλων και το νόημα της παροχής χρόνου για σταδιακή προσαρμογή, κάτι που όλα τα έμβια όντα χρειάζονται, καθώς κανένας οργανισμός δεν διαθέτει μαγικά κουμπιά, να αλλάζει τρόπο λειτουργίας από τη μία στιγμή στην άλλη . Όταν χάνουμε το φθινόπωρο και περνάμε από ένα παρατεταμένο καλοκαίρι στον χειμώνα και από τον χειμώνα πάλι μεταβαίνουμε στο καλοκαίρι τότε ο οργανισμός μας ζορίζεται, γιατί ήταν αλλιώς προγραμματισμένος, όπως εξηγεί ο Δημήτρης Οικονόμου.
Ειδικά φέτος, με την αλλαγή της ώρας έχουμε να αντιμετωπίσουμε και τις αντιφατικές κλιματολογικές συνθήκες-δηλαδή το ότι η χειμερινή ώρα συνοδεύεται από ένα καλοκαιρινό σκηνικό. Όλο αυτό προκαλεί επιπλέον σύγχυση. Από τη μία η αλλαγή της ώρας στέλνει το μήνυμα πως αφού νυχτώνει νωρίς, πρέπει να μαζευτούμε και να κοιμηθούμε νωρίς, όπως όταν κάνουμε τον χειμώνα που έξω έχει κρύο, βρέχει φυσάει και επικρατεί σκοτάδι. Όμως η εξωτερική θερμοκρασία δεν παραπέμπει καθόλου σε χειμώνα αλλά σε ένα καλοκαίρι ή μια άνοιξη διαρκείας και το μήνυμα που λαμβάνουμε από εκεί είναι εντελώς αντιφατικό. Είναι ένα μήνυμα που συνοψίζεται στην φράση «βγείτε έξω, χαρείτε τη φύση». Το σώμα δέχεται αυτά τα αντιφατικά ερεθίσματα και προσπαθεί να μην απορρυθμιστεί, να ισορροπήσει.
Πιο πολύ ζορίζονται οι άνθρωποι με ψυχιατρικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή και άλλες ψυχικές παθήσεις, που έχουν κίνδυνο υποτροπής.
Οι διαταραχές της διάθεσης και το άγχος αντιμετωπίζονται πρωτίστως με μη φαρμακευτικά μέτρα όπως είναι η άσκηση, η ασχολία με χαλαρωτικές δραστηριότητες και η ψυχοθεραπεία, δηλαδή η επαφή με τον ειδικό. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο γιατρός και μόνο ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αγχολυτικά (βενζοδιαζεπίνες), τα οποία σε παλαιότερα χρόνια οι έλληνες και οι ελληνίδες κατανάλωναν σε μεγάλες ποσότητες σαν να επρόκειτο για καραμέλες. Οι βενζοδιαζεπίνες ωστόσο είναι εθιστικά φάρμακα-δημιουργούν εξάρτηση-και γι αυτό πρέπει να χορηγούνται μόνο με συνταγή γιατρού, όπως ισχύει και για τα αντιβιοτικά! Ο Δημήτρης Οικονόμου ωστόσο υπογραμμίζει ότι παρότι έχει αλλάξει ο τρόπος χορήγησης αυτών των φαρμάκων και απαιτείται υποχρεωτικά συνταγή, υπάρχουν ανάμεσα μας άνθρωποι που με διάφορα τεχνάσματα εξακολουθούν να λαμβάνουν για χρόνια βενζοδιαζεπίνες, χρησιμοποιώντας μια παλιά συνταγή.
