Κάποτε ο όρος φυματίωση έφερνε στο νου συνειρμούς από το έργο του Αλέξανδρου Δουμά «Η κυρία με τις Καμέλιες» και εικόνες από παλιά εγκαταλειμμένα σανατόρια, που συνήθως κατά την πάροδο του χρόνου μετατρέπονται σε πολυτελή ξενοδοχεία. Σήμερα ο ίδιος όρος χτυπά κόκκινο συναγερμό καθώς η αναζωπύρωση της φυματίωσης και κυρίως της δύσκολα αντιμετωπίσιμης πολυανθεκτικής μορφής της νόσου την καθιστά πιο απειλητική από ποτέ, προσδίδοντάς της τον τίτλο της «πιο θανατηφόρας λοίμωξης».
της Αλεξίας Σβώλου
Ο ΠΟΥ ξεκίνησε να επιτηρεί την φυματίωση το 1995. Το 2022 καταγράφηκαν 7,5 εκατ. νέα περιστατικά, ενώ το 2023 οι νέες περιπτώσεις ξεπέρασαν τα 8,5 εκατ., με την φυματίωση να ξεπερνά σε επικινδυνότητα τον κορονοϊό. Την ώρα που οι θάνατοι σχετιζόμενοι με την φυματίωση μειώθηκαν ελαφρά από 1.32 εκατ. το 2022 σε 1.25 εκατ. το 2023, ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που κόλλησαν φυματίωση το 2023 εκτιμάται σε 10.8 εκατ. Κρούσματα φυματίωσης αναφέρουν 30 τουλάχιστον χώρες, ωστόσο η Ινδία, η Ινδονησία, η Κίνα, οι Φιλιππίνες και το Πακιστάν σηκώνουν το 56% του παγκόσμιου φορτίου νοσηρότητας. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΠΟΥ, το 55% των ασθενών είναι άνδρες, το 33% είναι γυναίκες και το 12% αφορά παιδιά και εφήβους.
«Είναι απαράδεκτο η φυματίωση στις ημέρες μας να προκαλεί τέτοιο αριθμό νοσήσεων και θανάτων. Πρέπει να τελειώνουμε με τη φυματίωση» επισημαίνει ο Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ. Το 2023, το χάσμα ανάμεσα στα εκτιμώμενα νέα περιστατικά και τα διαγνωσμένα περιορίστηκε στα 2,7 εκατ., από τα 4 εκατ. που ήταν για τα χρόνια της πανδημίας. Καθώς η covid 19 σταμάτησε να πιέζει τα συστήματα υγείας, η προληπτική θεραπεία για τη φυματίωση συνέχισε να δίνεται σε άτομα που ζουν με τον ιό HIV/AIDS καθώς και στις επαφές των διαγνωσμένων ασθενών. Ωστόσο η πολυανθεκτική φυματίωση εξακολουθεί να αποτελεί κρίσιμο υγειονομικό ζήτημα. Τα ποσοστά θεραπείας για την πολυανθεκτική μορφή της νόσου έχουν αυξηθεί και αγγίζουν το 68%, αλλά για τους 400.000 ανθρώπους που εκτιμάται ότι ανέπτυξαν πολυανθεκτική φυματίωση μέσα στο 2023, μόνο το 44% διαγνώστηκαν κι έλαβαν θεραπεία. Το κενό στην διάγνωση και την θεραπεία ξεπερνά το 50%, με έναν στους δύο ασθενείς διεθνώς να παραμένουν αδιάγνωστοι.
Κενά και στην χρηματοδότηση για την αντιφυματική έρευνα
Η παγκόσμια χρηματοδότηση για την φυματίωση μειώθηκε περαιτέρω το 2023 και παραμένει κάτω του στόχου. Τα κράτη με χαμηλό και μεσαίο κατά κεφαλήν εισόδημα θα σηκώσουν το 98% του παγκόσμιου φορτίου φυματίωσης αντιμετωπίζοντας παράλληλα και άλλες προκλήσεις από τη μειωμένη χρηματοδότηση καθώς μόλις 5,7 δισεκατομμύρια δολάρια απελευθερώθηκαν μέσα στο 2023, για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της νόσου από τους συνολικούς πόρους ύψους 22 δισεκατομμυρίων. Το ποσό που απελευθερώθηκε αντιστοιχεί στο 26% του παγκόσμιου στόχου.
Το βασικό εργαλείο για την χρηματοδότηση ειδικά των χωρών χαμηλού και μεσαίου κατά κεφαλήν εισοδήματος είναι το παγκόσμιο Ταμείο (Global Fund) για την καταπολέμηση του AIDS, της Φυματίωσης και της Ελονοσίας. Διεθνώς η έρευνα για την φυματίωση παραμένει υπο-χρηματοδοτούμενη εκταμιεύοντας το 2022 μόλις το 1/5 του ποσού-στόχου. Απαιτούνται νέα διαγνωστικά εργαλεία, φάρμακα και εμβόλια για την ανάσχεση αυτής της αναζωπύρωσης, με τους ειδικούς να θυμίζουν πως η πολυανθεκτική φυματίωση έχει μακρά περίοδο θεραπείας και δύσκολη αγωγή, για να αντιμετωπιστεί.
Οι αιτίες της αναζωπύρωσης
Η νέα έκθεση του ΠΟΥ φέρνει στο φως τις αιτίες της αναζωπύρωσης της φυματίωσης και καταδεικνύει για πρώτη φορά στα χρονικά πως το 50% των οικογενειών που έχουν μέλος το οποίο νοσεί με φυματίωση αντιμετωπίζουν καταστροφικές δαπάνες υγείας. Καταστροφική θεωρείται η δαπάνη υγείας που υπερβαίνει το 20% του ετήσιου εισοδήματος και υποχρεώνει το νοικοκυριό να κάνει περικοπές σε ζωτικές ανάγκες διαβίωσης (τρόφιμα, λογαριασμούς ΔΕΚΟ) για να πληρώσει για φάρμακα και εξετάσεις.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, 5 παράγοντες προάγουν αυτή την αναζωπύρωση και περιλαμβάνουν τον υποσιτισμό και την επισιτιστική ανασφάλεια, την υποκείμενη λοίμωξη με HIV/AIDS, την κατάχρηση οινοπνεύματος, το κάπνισμα και τον σακχαρώδη διαβήτη.
«Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με καταιγιστικές προκλήσεις: Την κλιματική αλλαγή, τη μετανάστευση, τα προσφυγικά κύματα λόγω πολέμων, νέες πανδημίες, την ανθεκτική φυματίωση και την μικροβιακή αντοχή» επισημαίνει η Dr Tereza Kasaeva, επικεφαλής του παγκόσμιου προγράμματος φυματίωσης του ΠΟΥ. Επιπλέον, όπως η ίδια αναφέρει, «βρισκόμαστε εκτός των στόχων που έχουμε θέσει για το 2027 και πρέπει να ανοίξουμε βηματισμό για να πιάσουμε αυτούς τους στόχους, ειδικά αναφορικά με την χρηματοδότηση των ερευνών για την ανάπτυξη νέων αντιφυματικών εμβολίων».
