Τα νέα στοιχεία που φέρνει στο φως έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δείχνουν ότι στα χρόνια της πανδημίας έγινε διευρυμένη κατάχρηση αντιβιοτικών, ειδικά στους νοσηλευόμενους ασθενείς και το γεγονός αυτό έχει επιδεινώσει την σιωπηλή επιδημία της μικροβιακής αντοχής, η οποία αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές δημόσιας υγείας διεθνώς.
Ειδικά στην χώρα μας, που είναι πρωταθλήτρια Ευρώπης στην μικροβιακή αντοχή και στα νοσοκομειακά superbugs (ανθεκτικά μικρόβια), τα οποία δεν τα «πιάνει» κανένα από τα γνωστά αντιβιοτικά, η επίδραση αυτής της κατάχρησης έχει ιδιαίτερα δυσμενή αντίκτυπο και καθιστά ακόμα πιο επιβεβλημένη την λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής. Επ’ αυτής της μελανής πληγής που κάνει τα νοσοκομεία μας να αιμορραγούν, το υπουργείο Υγείας και ειδικότερα ο υφυπουργός Υγείας Μάριος Θεμιστοκλέους σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ εκπονούν σχέδιο δράσης για να μειωθεί η μικροβιακή αντοχή στο ΕΣΥ, αλλά και στην κοινότητα.
92% των ασθενών με covid 19 που έλαβαν αντιβιοτικά δεν τα χρειαζόντουσαν
Το παράδοξο είναι ότι μόνο το 8% των ασθενών που νοσηλεύτηκαν με λοίμωξη κορονοϊού είχαν βακτηριακές συλλοιμώξεις που απαιτούσαν χορήγηση αντιβιοτικών, συνολικά το 75% των νοσηλευομένων με covid 19 έλαβαν αντιβιοτικά «για καλό και για κακό», χωρίς να υπάρχει αληθινή αιτιολογία. Αυτό ακούγεται πολύ οξύμωρο όταν στην κοινότητα, ένας πολίτης δεν μπορεί να πάρει αντιβιοτικά στο φαρμακείο, καθώς (ορθώς) απαιτείται συνταγογράφηση ιατρού.
Η αναίτια χρήση αντιβιοτικών κατά την πανδημία παρουσίασε διακυμάνσεις αναλόγως της γεωγραφικής περιοχής: Από 33% για τους ασθενείς σε ΗΠΑ και Λατινική Αμερική έως και 83% στην Ανατολική Μεσόγειο (εκεί όπου ανήκει η χώρα μας) και στις χώρες της Αφρικής. Επίσης η έκθεση του ΠΟΥ καταγράφει μείωση των συνταγών για αντιβιοτικά μεταξύ 2020 και 2022 για την Ευρώπη και την Αμερική αλλά αύξηση για τον αναπτυσσόμενο κόσμο, τις χώρες της Αφρικής.
Όσο πιο σοβαρή η νόσηση τόσο περισσότερο «μποώκωσαν τον ασθενή με αντιβιοτικά
Η μεγαλύτερη κατάχρηση αντιβιοτικών καταγράφηκε στους ασθενείς με σοβαρή νόσηση covid 19, όπου η χορήγηση τους διεθνώς άγγιξε το 81% των νοσηλευομένων. Σε αυτούς τους ασθενείς μάλιστα η κατάχρηση αντιβιοτικών έπιασε ταβάνι, σε όλες τις χώρες, καθώς επικράτησε παντού η λογική «δώσε αντιβιοτικά μήπως βοηθήσουν». Στους ασθενείς με ηπιότερες νοσήσεις υπήρξαν μεγαλύτερες διακυμάνσεις με το ρεκόρ της χορήγησης αντιβιοτικών να κατέχει η Αφρική που «έπιασε» ποσοστό αναίτιας χορήγησης 79%.
Τα αντιβιοτικά δεν βρίσκονται όλα στην ίδια κατηγορία ως φάρμακα. Ο ΠΟΥ τα κατατάσσει σε 3 κατηγορίες, (πρόσβαση, παρακολούθηση και απόθεμα), ανάλογα με τον κίνδυνό τους να δημιουργήσουν ανθεκτικά μικρόβια. Η έκθεση του Οργανισμού εντόπισε πως τα αντιβιοτικά της κατηγορίας «παρακολούθηση», που ενέχουν και τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την ανάπτυξη μικροβιακής αντοχής ήταν εκείνα που χορηγήθηκαν διεθνώς περισσότερο κατά την πανδημία.
«Όταν ένας ασθενής χρειάζεται αντιβιοτικά, συνήθως το όφελος ξεπερνά τους κινδύνους που συσχετίζονται με την ανάπτυξη μικροβιακής αντοχής. Ωστόσο, όταν χορηγούνται αδικαιολόγητα δεν προσφέρουν κανένα όφελος παρά μόνο εκθέτουν τον ασθενή και την κοινότητα στους σοβαρούς κινδύνους της μικροβιακής αντοχής» εξηγεί η Dr Silvia Bertagnolio, Επικεφαλής του Τμήματος Επιτήρησης του ΠΟΥ σε θέματα μικροβιακής αντοχής.
Ένα άλλο εύρημα του Οργανισμού είναι πως συνολικά, η χρήση αντιβιοτικών δεν βελτίωσε την κλινική έκβαση των ασθενών με Covid 19. Αντίθετα μάλιστα ενδέχεται να επιδείνωσε την κατάσταση των πασχόντων χωρίς βακτηριακές λοιμώξεις, σε σύγκριση με τους ασθενείς που δεν έλαβαν (αναίτια) αντιβιοτικά. Όλα αυτά καθιστούν επιβεβλημένη την ορθολογικότερη χρήση των αντιβιοτικών ώστε να μειωθούν οι κίνδυνοι και για τους ίδιους τους ασθενείς μέσα στα νοσοκομεία, εκεί όπου τα ανθεκτικά μικρόβια αναδεικνύονται σε πρώτη αιτία θανάτου για τους νοσηλευόμενους, αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας.
Αναφορικά με τα πρωτόκολλα θεραπείας των ασθενών με covid 19, δεδομένα που συλλέχθηκαν από 450.000 ασθενείς που εισήχθησαν σε νοσοκομεία με λοίμωξη κορονοϊού σε 65 χώρες, θα παρουσιαστούν στην Βαρκελώνη κατά την διάρκεια παγκόσμιου συνεδρίου. Τα δεδομένα αφορούν 3ετή διάρκεια, από τον Ιανουάριο του 2020 μέχρι το Μάρτιο του 2023, καταδεικνύουν την αναίτια χρήση αντιβιοτικών κατά την διάρκεια της πανδημίας και αποτελούν τροφή για σκέψη για την επερχόμενη Συνάντηση Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών το προσεχή Σεπτέμβριο, με θέμα τη μικροβιακή αντοχή. Καθώς διάγουμε την εποχή του «τέλους των αντιβιοτικών» η καταπολέμηση της Λερναίας Ύδρας των ανθεκτικών μικροβίων θα πρέπει να καταπολεμηθεί με δραστικά και πολυεπίπεδα μέτρα, καθώς έχει ταυτόχρονα αντίκτυπο στην Δημόσια Υγεία, την υγεία των ζώων, την γεωργία, την κτηνοτροφία και το περιβάλλον.