Η γήρανση του πληθυσμού εξελίσσεται με απροσδόκητα ταχύτατους ρυθμούς και είναι ένα πρόβλημα για το οποίο δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις, όπως τόνισε ο Υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης, μιλώντας στην 3η Σύνοδο Κορυφής για το δημογραφικό του Economist.
της Αλεξίας Σβώλου
Απαιτείται συνδυασμός μέτρων και μια άλλη οπτική ματιά, ώστε να ενθαρρύνονται τα ζευγάρια να αποκτήσουν παιδί ή μάλλον παιδιά, γιατί κάθε μέρα που περνά ο πληθυσμός της χώρας μας συρρικνώνεται κι όλα αυτά συμβαίνουν σε μια Γηραιά Ήπειρο, η οποία αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα και γερνά καθημερινά, δικαιώνοντας την ονομασία της.
Για να χρησιμοποιήσουμε μία ορολογία που είχαμε καλά εμπεδώσει στα μνημονιακά χρόνια, οι γεννήσεις στην Ελλάδα κατέγραψαν ιστορικό limit down, την χρονιά που μάς πέρασε καθώς σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ είναι λιγότερες από 73.000 και θα διαμορφωθούν στις 72.244, μόλις οριστικοποιηθούν τα δεδομένα από τα ληξιαρχεία.
Τόσο χαμηλός αριθμός γεννήσεων δεν έχει ξανακαταγραφεί στην Ελλάδα εδώ και 91 χρόνια. Στο μεταξύ, ο δείκτης γονιμότητας έχει πέσει κάτω από το 1,5% από το 1987 και μετά, ενώ πρέπει να ανέβει στο 2,1% για να υπάρξει ανανέωση του πληθυσμού, δηλαδή να γίνει θετικό το ισοζύγιο μεταξύ γεννήσεων και θανάτων. Αυτό σημαίνει ότι κάθε ζευγάρι πρέπει να αποκτά δύο παιδιά-κάτι που δεν γίνεται στη μέση ελληνική οικογένεια. Έτσι ο πληθυσμός μας συρρικνώνεται και σύμφωνα με τις πιο ζοφερές εκτιμήσεις, θα μειωθεί την επόμενη 25ετία έως και ενάμισι εκατομμύριο, δηλαδή θα πέσει κάτω από τα 8 εκατ., ενώ στο πιο αισιόδοξο σενάριο, η μείωση του πληθυσμού δεν θα ξεπεράσει το 1,15 εκατομμύριο.
Μείωση εργασιακού δυναμικού
Παράλληλα, μέσα στην τελευταία εκατονταετία μεγαλώνει δυσανάλογα ο αριθμός των ανθρώπων ηλικίας άνω των 65 ετών καθώς όλοι ζούμε περισσότερο με συνέπεια να προχωράμε με ταχύτατο ρυθμό προς την πλήρη αναστροφή της ηλικιακής πυραμίδας.
Όλα αυτά τα στοιχεία συνηγορούν στο ότι το δημογραφικό εξελίσσεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα στην πατρίδα μας και η Κυβέρνηση αναγκάζεται εκ των συνθηκών να ανεβάσει ψηλά το θέμα στην ατζέντα για να βάλει φρένο στην υπογεννητικότητα. Όπως τονίστηκε στην 3η Σύνοδο Κορυφής για το Δημογραφικό του Economist, πρόκειται για ένα φαινόμενο που δεν αναστρέφεται από τη μία μέρα στην άλλη και αυτό είναι ίσως το πιο απειλητικό στοιχείο του ότι για να μπορέσουμε να γυρίσουμε το θετικό πρόσημο στο ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων χρειαζόμαστε χρόνια.
Και δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις όπως επεσήμανε από την πλευρά του ο Υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη Σύνοδο Κορυφής, οι γεννήσεις στην Ευρώπη έχουν μειωθεί κατά 9% (καθιστώντας την αληθινή γηραιά ήπειρο, όχι μόνο σαν σχήμα λόγου) και στην Ελλάδα κατά 11%. Για τη χώρα μας, αυτό συνεπάγεται ότι ο εργαζόμενος πληθυσμός θα είναι κατά 1 εκατ. λιγότερα άτομα το 2050, γεγονός που θα προκαλέσει ασφυκτική πίεση στο ασφαλιστικό σύστημα, καθώς θα έχουν αυξηθεί πολύ οι συνταξιούχοι στο ίδιο διάστημα. Σύμφωνα με τις οικονομοτεχνικές μελέτες, όλα τα ασφαλιστικά συστήματα καταρρέουν όταν σε 3 συνταξιούχους, αντιστοιχεί 1 εργαζόμενος και η πορεία που ακολουθεί το δημογραφικό στην χώρα μας εκεί οδεύει….
Κίνητρα για εξωσωματική
Για να μπορέσει να προκόψει μια χώρα, να προσελκύσει επενδύσεις και να είναι βιώσιμο το ασφαλιστικό της σύστημα χρειάζεται πρώτα από όλα εργασιακό δυναμικό, και μάλιστα υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης, ήτοι γεννήσεις. Μέσα στα εργαλεία που μπορεί να αξιοποιήσει το κράτος είναι και η ενίσχυση των ζευγαριών που καταφεύγουν σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή καθώς μια από τις πτυχές του δημογραφικού σχετίζεται με το γεγονός ότι κάνουμε παιδιά σε πολύ μεγαλύτερη ηλικία, άρα χρειαζόμαστε τις τεχνικές της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Όπως εξηγεί ο Αναπληρωτής Καθηγητής μαιευτικής – γυναικολογίας ΕΚΠΑ Νίκος Βραχνής, είναι διαφωτιστική η σύγκριση μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου αναφορικά με την στάση της Πολιτείας έναντι της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Η Κύπρος είδε το δημογραφικό να εξελίσσεται γρήγορα και έλαβε μέτρα, ενισχύοντας τις γυναίκες που καταφεύγουν σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή με 3.500 ευρώ ανά κύκλο.
Αντίστοιχα στην Ελλάδα που καλύπτονται από τον ΕΟΠΠΥ τέσσερις κύκλοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής η ενίσχυση που λαμβάνει η γυναίκα ανά κύκλο είναι 350 €, δηλαδή το 1/10 σε σύγκριση με τη γειτονική Κύπρο. Επιπλέον η εξωσωματική γονιμοποίηση δεν ασφαλίζεται (με ασφάλεια υγείας), στην Ελλάδα για λόγους που θα μας εξηγήσει ο αναπληρωτής καθηγητής Νίκος Βραχνής, σε χωριστό ρεπορτάζ, ενώ στο εξωτερικό η ασφάλισή της αποτελεί κοινή πρακτική.
Πολύ σημαντικό είναι επίσης να καταλάβουν οι γυναίκες ότι θα πρέπει να διατηρούν στη κρυοσυντήρηση γενετικό υλικό (ωάρια ή ωοθηκικό ιστό) σε νεαρή ηλικία εάν θέλουν να έχουν καλές πιθανότητες να τεκνοποιήσουν σε πιο μεγάλη ηλικία με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Κι αυτό γιατί δυστυχώς η φύση θέτει όρια και ειδικά στην γυναίκα το αναπαραγωγικό υλικό δεν είναι πλέον καλής ποιότητας όταν εκείνη πλησιάζει την ηλικία των σαράντα ετών κι όταν την ξεπερνά.
Προφανώς το δημογραφικό δε λύνεται μόνο με ένα μέτρο ούτε με αποσπασματικά πυροσβεστικά μέτρα-μια πρακτική κοινή για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στην χώρα μας.
Είναι πολύπλοκο πρόβλημα και μάλιστα έχει διαφορετικές αιτίες στα αστικά κέντρα και στην περιφέρεια. Έτσι για παράδειγμα το δημογραφικό στα νησιά και τα ορεινά χωριά οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι τα ζευγάρια νιώθουν ανασφάλεια για το τι θα συμβεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή όταν το παιδί είναι μικρό αφού υπάρχει έλλειψη Δομών υγείας, όπως έχει αναδείξει πολλές φορές ο ιδρυτής και πρόεδρος της Πρωτοβουλίας Hope Genesis, Στέφανος Χανδακάς. Αντίθετα στα μεγάλα αστικά κέντρα η υπογεννητικότητα έχει διαφορετικές αιτίες.
Πολυεπίπεδη στήριξη των ζευγαριών
Σε μία πρώτη ανάγνωση για να ενθαρρυνθεί μία οικογένεια να κάνει παιδιά θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να έχει οικονομική στήριξη, εύκολη έναρξη εργασίας και επαγγελματική ασφάλεια και πρόσβαση σε οικονομική στέγη. Επίσης, πρέπει να μπορεί η γυναίκα να επιστρέφει στην εργασία της χωρίς προβλήματα, να μην απειλείται η θέση της επειδή θα είναι έγκυος να έχει φροντίδα το παιδί και κατ’οίκον-π.χ. με τον θεσμό της νταντάς της γειτονιάς γιατί δεν υπάρχουν επαρκείς θέσεις στους παιδικούς σταθμούς ώστε να πάνε όλα τα παιδιά. Σε πιο πλεονεκτική θέση βρίσκονται τα ζευγάρια που έχουν στην ίδια πόλη ή ακόμα καλύτερα στην ίδια γειτονιά γονείς εν ζωή, και μάλιστα σε καλή κατάσταση ώστε να βοηθήσουν με τα παιδιά, όταν αυτά είναι ακόμα μικρά.
Και την ίδια ώρα είναι απολύτως αληθές ότι στον ιδιωτικό τομέα δεν κοιτάνε με καλό μάτι μία γυναίκα που ανακοινώνει ότι είναι έγκυος και αν αντιληφθούν ότι μία γυναίκα πρόκειται να κάνει και δεύτερη ή και τρίτο παιδί ορισμένοι εργοδότες κοιτούν πως να την ξεφορτωθούν…
Σε ένα ιδανικό κόσμο όλες οι ιδιωτικές επιχειρήσεις και όλες οι δημόσιες θα πρέπει να πριμοδοτούν με τη συμπεριφορά τους τη δημιουργία οικογένειας.
Το δημογραφικό βέβαια δεν είναι πρόβλημα που αντιμετωπίζει μόνη της η Ελλάδα. Ολόκληρη η γηραιά Ήπειρος γερνά, χώρες σαν την Ιταλία και την Γερμανία επίσης το αντιμετωπίζουν και η μετανάστευση μπορεί να δώσει υπό συγκεκριμένες συνθήκες μία τονωτική ένεση αλλά δεν είναι λύση-πανάκεια του δημογραφικού.
Δηλαδή δεν μπορούμε να στηριχτούμε στο ότι θα έχουμε κύματα μεταναστών για να σταματήσουμε να μειωνόμαστε ως πληθυσμός.
Είναι γνωστό ότι στον κόσμο υπάρχουν δύο Ελλάδες.
Η μία αριθμεί γύρω στα 10,4 εκατομμύρια ανθρώπους που κατοικούν στον ελλαδικό χώρο, ενώ άλλοι τόσοι είναι οι έλληνες της Ομογένειας. Εάν δε λύσουμε το δημογραφικό θα βρεθούμε μπροστά στο παράδοξο η Ελλάδα της Ομογένειας να ξεπεράσει σε πληθυσμό την Ελλάδα-χώρα-πατρίδα. Τα μέτρα που χρειάζεται να ληφθούν χρειάζονται χρόνο για να «δουλέψουν», άρα απαιτείται μία ευρύτερη πολιτική συναίνεση. Το δημογραφικό όπως και η εκπαίδευση δεν είναι τομείς λαϊκίστικης αντιπαράθεσης- γιατί αν κάποιος θεσπίζει μέτρα και κάποιος άλλος έρχεται και τα ξηλώνει, τότε στην ουσία το μόνο που καταφέρνουμε είναι να κάνουμε μια τρύπα στο νερό.
