Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, για την ηπατίτιδα του 2024, αυξάνονται ανησυχητικά οι θάνατοι από την ιογενή λοίμωξη. Με βάση τα τελευταία ευρήματα, η ηπατίτιδα είναι η 2η αιτία θανάτου από λοιμώδες νόσημα και στοιχίζει την ζωή ετησίως σε 1,3 εκατ. ανθρώπους. Παρόμοιος αριθμός θανάτων καταγράφεται από την φυματίωση που παραμένει η πρώτη αιτία θανάτου από λοιμώδη ασθένεια διεθνώς.
Παρότι έχουμε πλέον στα χέρια μας βελτιωμένα «εργαλεία» για τη διάγνωση και την θεραπεία των λοιμώξεων, με τα νέα θεραπευτικά σχήματα να οδηγούν στην εκρίζωση του ιού HVC και τις τιμές των φαρμάκων να μειώνονται, η πρόσβαση των ασθενών στη διάγνωση και τη θεραπεία συναντά σημαντικά εμπόδια. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι αμφίβολο αν θα επιτευχθεί ο στόχος του ΠΟΥ για την εξάλειψη της ηπατίτιδας μέχρι το 2030, εκτός και αν ληφθούν άμεσα δραστικά μέτρα προς αυτή τη κατεύθυνση.
Νέα δεδομένα από 187 χώρες φανερώνουν ότι οι θάνατοι από ιογενή ηπατίτιδα αυξήθηκαν από 1.1 εκατ. το 2019 σε 1,3 εκατ. το 2022. Από το σύνολο των θανάτων το 83% προκαλείται από την ηπατίτιδα B και το 17% από την ηπατίτιδα C. Κάθε μέρα, 3500 άνθρωποι πεθαίνουν παγκοσμίως εξαιτίας της χρόνιας λοίμωξης με τις ηπατίτιδες B και C.
Η εικόνα που περιγράφει για την ηπατίτιδα η νέα έκθεση του ΠΟΥ για το 2024 είναι ιδιαιτέρως σκοτεινή. Παρότι συντελείται παγκοσμίως πρόοδος στην πρόληψη των νέων μολύνσεων με τους ιούς της ηπατίτιδας, οι θάνατοι από ηπατίτιδα αυξάνονται γιατί μόνο μικρό ποσοστό των ασθενών με ηπατίτιδα διαγιγνώσκονται και λαμβάνουν θεραπεία, όπως εξηγεί ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus. Ο ΠΟΥ δεσμεύεται να υποστηρίξει όλες τις χώρες ώστε να αξιοποιήσουν όλα τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους-σε προσιτές τιμές- προκειμένου να σωθούν περισσότεροι ασθενείς.
Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες εκτιμήσεις του ΠΟΥ, 254 εκατ. άνθρωποι ζούσαν με χρόνια λοίμωξη ηπατίτιδας B και 50 εκατ. άνθρωποι ζούσαν με χρόνια λοίμωξη ηπατίτιδας C το 2022. Το ήμισυ του φορτίου της χρόνιας ηπατίτιδας B και C αφορά ανθρώπους παραγωγικής ηλικίας ( 30–54 ετών), ενώ το 12% του συνολικού φορτίου αφορά παιδιά και έφηβους κάτω των 18 ετών. Οι άνδρες υπερτερούν στα περιστατικά καθώς αντιστοιχούν συνολικά στο 58% του φορτίου της νόσου.
Οι νέες λοιμώξεις ηπατίτιδας καταγράφουν μικρή μείωση σε σύγκριση με το 2019, αλλά η συχνότητα εμφάνισης της λοίμωξης παραμένει υψηλή. Το 2022, καταγράφηκαν 2.2 εκατ. νέες μολύνσεις σε σύγκριση με τα 2.5 εκατ. του 2019. Σε αυτές περιλαμβάνονται 1.2 εκατ. νέες λοιμώξεις ηπατίτιδας B και σχεδόν 1 εκατ. νέες λοιμώξεις ηπατίτιδας C. Διεθνώς περισσότερα από 6000 άτομα μολύνονται για πρώτη φορά με τους ιούς HVB και HVC καθημερινά.
Η πρόοδος και τα κενά στην πρόγνωση και τη θεραπεία
Tα προγράμματα εμβολιασμού (για την ηπατίτιδα Β-καθώς δεν υπάρχει εμβόλιο για την ηπατίτιδα C) έχουν συμβάλλει στο να συγκρατηθούν ελαφρώς οι αριθμοί των νέων μολύνσεων, αλλά τα κενά παγκοσμίως είναι ακόμα μεγάλα. Διεθνώς, μόλις το 13% των ατόμων που ζουν με χρόνια ηπατίτιδα B έχουν διαγνωστεί (1 στους 7) και ακόμα πιο απογοητευτικό είναι το ποσοστό των ασθενών που έχουν λάβει θεραπεία καθώς αυτό διαμορφώνεται σε μόλις 3% του συνολικού αριθμού των νοσούντων έως τα τέλη του 2022.Με άλλα λόγια μόλις 7 εκατ. ασθενείς με ηπατίτιδα Β έλαβαν αντιική θεραπεία. Λίγο πιο αισιόδοξη είναι η στατιστική αναφορικά με την ηπατίτιδα C, όπου το 36% των νοσούντων έχει διαγνωστεί και το 20% έχει λάβει θεραπεία εκρίζωσης του ιού HVC (δηλαδή 12.5 εκατ. ασθενείς).
Αυτά τα αποτελέσματα υστερούν κατά πολύ του στόχου του ΠΟΥ να έχουν λάβει θεραπεία το 80% των ασθενών με ηπατίτιδα B και C μέχρι το 2030. Ωστόσο από το 2019 η διάγνωση της ηπατίτιδας B αυξήθηκε έστω και λίγο από 10% στο 13% και αντίστοιχα η χορήγηση θεραπείας από το 2% στο 3%, ενώ πιο διακριτό ήταν το όφελος αναφορικά με την ηπατίτιδα C. Εκεί η διάγνωση αυξήθηκε από 21% σε 36% και η θεραπεία εκρίζωσης από 13% σε 20%.
Το φορτίο της ιογενούς ηπατίτιδας προφανώς και ποικίλει ανάλογα με την περιφέρεια του ΠΟΥ. Πρωταγωνιστούν οι χώρες της Αφρικής όπου καταγράφεται το 63% των νέων μολύνσεων ηπατίτιδας B, με μόλις το 18% των νεογνών να λαμβάνουν κατά την γέννησή τους το εμβόλιο της ηπατίτιδας Β. Η περιφέρεια του Ειρηνικού αντιστοιχεί στο 47% των θανάτων από ηπατίτιδα B deaths, με μόλις το 23% των διαγνωσμένων ασθενών να λαμβάνει θεραπεία-ποσοστό εξαιρετικά ανεπαρκές προκειμένου να μειωθεί η θνητότητα.
Οι χώρες που συνολικά επωμίζονται το 66% του φορτίου της ηπατίτιδας B και C περιλαμβάνουν το Μπαγκλαντές, την Κίνα, την Αιθιοπία, την Ινδία, την Ινδονησία, τη Νιγηρία, το Πακιστάν, τις Φιλιππίνες, το Βιετνάμ και τη Ρωσία. Για να μπορέσει ο ΠΟΥ να πιάσει τους στόχους που έχει θέσει πρέπει να αυξηθούν τα ποσοστά πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας σε αυτές τις 10 κρίσιμες χώρες για την πτωτική πορεία της ηπατίτιδας διεθνώς. Παράλληλα, πρέπει να συντελεστεί πρόοδος και στις χώρες της Αφρικής όπου καταγράφονται πολλές νέες μολύνσεις.
Οι τιμές των φαρμάκων δυσχεραίνουν την πρόσβαση των ασθενών
Μεγάλες διακυμάνσεις χαρακτηρίζουν τις τιμές στις οποίες προμηθεύονται διαφορετικές χώρες τα φάρμακα για την ηπατίτιδα. Παραδείγματος χάριν, παρότι το tenofovir για τη θεραπεία της ηπατίτιδας B είναι off patent σκεύασμα και τιμολογείται με πλαφόν η μηνιαία θεραπεία στα 2.4 δολάρια, μόνο 7 από τις 26 χώρες που συμμετείχαν στις αναφορές του ΠΟΥ πλήρωσαν τιμές στο πλαφόν η λίγο κάτω από αυτό.
Ομοίως, η θεραπεία εκρίζωσης του ιού HVC, διάρκειας 12 εβδομάδων με sofosbuvir/daclatasvir έχει πλαφόν τα 60 δολάρια, ωστόσο μόνο 4 από 24 χώρες που συμμετείχαν στις σχετικές αναφορές πλήρωσαν σε αυτή τη τιμή.
Επίσης μόνο το 60% των χωρών (που συμμετείχαν στις αναφορές) προσφέρουν δωρεάν διάγνωσή και θεραπεία της ηπατίτιδας. Ουραγός σε αυτόν τον τομέα είναι η Αφρική, όπου μόλις το 33% των χωρών της παρέχει υπηρεσίες υγείας για την διάγνωση και την θεραπεία της ηπατίτιδας χωρίς κόστος για τους πολίτες.