Μελέτη ορόσημο που πρόκειται να δημοσιευτεί στη ναυαρχίδα των επιστημονικών περιοδικών, το “TheLancet” αποκαλύπτει ότι τα παγκόσμια προγράμματα εμβολιασμού που υλοποιήθηκαν την τελευταία 50ετία έχουν βοηθήσει να σωθούν περισσότερες από 154 εκατ. ζωές. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε 8.439 ζωές την ημέρα και 6 ζωές κάθε λεπτό της ημέρας που περνά. Από όλες αυτές τις ανθρώπινες ζωές που σώθηκαν μέσα σε 50 χρόνια, τα 101 εκατ. ήταν βρέφη, νήπια και παιδιά. Η μελέτη ορόσημο διεξήχθη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και δείχνει ότι ο εμβολιασμός ως μεμονωμένη παρέμβαση σώζει περισσότερα παιδιά, όχι μόνο στη βρεφική και νηπιακή ηλικία, αλλά σε κάθε ηλικία, καθώς διασφαλίζει ότι θα μεγαλώσουν και θα αναπτυχθούν με υγεία.
Τα πιο πολύτιμα εμβόλια
Κάθε εμβόλιο έχει την δική του αδιαμφισβήτητη αξία αλλά από όλα τα εμβόλια που περιλήφθηκαν στη μελέτη, το εμβόλιο κατά της ιλαράς ήταν εκείνο που συνέβαλε στο να σωθούν περισσότερες ζωές βρεφών, νηπίων και παιδιών με συνεισφορά 60% στην μείωση της παιδικής θνησιμότητας. Η ιλαρά είναι µια ιογενής νόσος µε υψηλή µεταδοτικότητα, που εµφανίζεται µε πυρετό, επιπεφυκίτιδα, συνάχι, βήχα και µικρές κηλίδες µε λευκό ή κυανόλευκο κέντρο σε µια ερυθηµατώδη βάση στον βλεννογόνο του στόµατος (κηλίδες Koplik). Το εμβόλιο κατά της ιλαράς θα παραμείνει σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών στην κορυφή των παρεμβάσεων που συμβάλλουν στην πρόληψη θανάτων και στο μέλλον. Στην πατρίδα μας το εμβόλιο της ιλαράς χορηγείται ως εμβόλιο MMR, κατά της ιλαράς, της παρωτίτιδας (μαγουλάδες) και της ερυθράς.
Τα στοιχεία για τα εμβόλια έναντι 14 προλήψιμων λοιμωδών νοσημάτων
Την τελευταία 50ετία, ο προληπτικός εμβολιασμός έναντι 14 λοιμωδών νοσημάτων (διφθερίτιδα, γρίπη, ηπατίτιδα Β, ιαπωνική εγκεφαλίτιδα, ιλαρά, μηνιγγίτιδα Α, διεισδυτική πνευμονιοκοκκική νόσο, πολιομυελίτιδα, γαστρεντερίτιδα από ροταϊό, κοκκύτη, ερυθρά, τέτανο, φυματίωση και κίτρινο πυρετό) συνέβαλε άμεσα στο να μειωθεί η παιδική θνησιμότητα κατά 40% διεθνώς και περισσότερο από 50% στις αφρικανικές χώρες.
«Τα εμβόλια αποτελούν την πιο ισχυρή εφεύρεση της ανθρωπότητας, μετατρέποντάς σε προλήψιμες, ασθένειες που κάποτε αποτελούσαν τον φόβο και τον τρόμο εκατομμύριων ανθρώπων» επισημαίνει ο Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, γενικός διευθυντής του ΠΟΥ. Χάρη στα εμβόλια εξαλείφθηκε η ευλογιά, έχει σχεδόν εξαλειφθεί η πολιομυελίτιδα και με τη βοήθεια νεότερων εμβολίων που αναπτύχθηκαν για την ελονοσία και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, μπορούμε να αλλάξουμε τον παγκόσμιο χάρτη σε ότι αφορά τη νοσηρότητα από τέτοιες ασθένειες. Με τις κλινικές μελέτες, την επένδυση πόρων στην έρευνα και τη συνεργασία (που εντάθηκε στα χρόνια της πανδημίας) ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ εκτιμά ότι θα μπορέσουμε να σώσουμε ακόμα περισσότερες ζωές κατά την επόμενη 50ετία.
Χρόνια ποιοτικής και υγιούς ζωής
Η ζωή έχει ανυπολόγιστη αξία και πρέπει τα χρόνια της να τα ζούμε ποιοτικά, με υγεία. Η μελέτη του ΠΟΥ έδειξε ότι για κάθε ζωή που σώζεται χάρη στον εμβολιασμό, κατά μέσο όρο κερδίζουμε 66 χρόνια υγιούς ζωής. Έτσι στα τελευταία 50 χρόνια κερδίσαμε 10,2 δισεκατομμύρια υγιή χρόνια. Σε αυτόν τον υπολογισμό δεν συμπεριλαμβάνονται τα χρόνια που ζούμε υποφέροντας από υποκείμενα νοσήματα και γι αυτό το όριο τίθεται στα 66 χρόνια και όχι υψηλότερα, με το προσδόκιμο επιβίωσης βέβαια να τίθεται πολύ υψηλότερα από αυτή την ηλικία.
Ειδικά σε ό,τι αφορά το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας, περισσότερο από 20 εκατ. άνθρωποι δεν έχουν σήμερα κινητικά προβλήματα και η ανθρωπότητα βρίσκεται στα πρόθυρα του να εξαλείψει την πολιομυελίτιδα από προσώπου γης.
Το συνολικό κέρδος από τα εμβόλια αναδεικνύει την ανάγκη να ανοίξουμε διεθνώς βηματισμό για να καλύψουμε το κενό στους εμβολιασμούς που δημιουργήθηκε κατά τα χρόνια της πανδημίας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, 67 εκατ. παιδιά έχασαν μια ή περισσότερες δόσεις εμβολίων κατά την διάρκεια της έξαρσης του κορονοϊού.
Το διευρυμένο πρόγραμμα εμβολιασμού του ΠΟΥ εγκαινιάστηκε το 1974 με αρχικό στόχο να εμβολιαστούν όλα τα παιδιά ενάντια στην διφθερίτιδα, την ιλαρά, τον κοκκύτη, την πολιομυελίτιδα, τον τέτανο, την φυματίωση και την ευλογιά, την μοναδική ασθένεια που μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα έχει καταφέρει να εξαλείψει. Σήμερα το πρόγραμμα που αναφέρεται ως Δ.Π.Α (Διευρυμένο πρόγραμμα ανοσοποίησης- EPI) περιλαμβάνει συστάσεις για τον εμβολιασμό έναντι 13 λοιμωδών νοσημάτων και ειδικές συστάσεις για άλλες 17 ασθένειες επεκτείνοντας τον εμβολιασμό σε εφήβους, μετεφήβους και ενήλικες. Όταν το πρόγραμμα EPI εγκαινιάστηκε, λιγότερο από το 5% του πληθυσμού των νηπίων είχε πρόσβαση στους εμβολιασμούς ρουτίνας. Σήμερα το ποσοστό αυτό έχει ανέβει πολυ υψηλότερα με το 84% των βρεφών και νηπίων να έχουν λάβει 3 δόσεις από το εμβόλιο κατά της διφθερίτιδας, του τετάνου και του κοκκύτη (DTP) – που θεωρείται ο πιο αξιόπιστος παγκόσμιος δείκτης εμβολιαστικής κάλυψης.
Τα 94 εκατ. ζωές από τις 154 εκατ. ζωές που έχουν σωθεί από το 1974, χάρη στα εμβόλια, χρωστούν τη διάσωσή τους στον εμβολιασμό κατά της ιλαράς. Ωστόσο, το 2022, 33 εκατ. παιδιά έχασαν μια δόση εμβολίου κατά της ιλαράς, εξαιτίας της πανδημίας, εκ των οποίων τα 22 εκατ. έχασαν την 1ηδόση και τα 11 εκατ. έχασαν τη δεύτερη δόση.
Παράλληλα οι ειδικοί εκτιμούν ότι απαιτείται τουλάχιστον 95% κάλυψη με δύο δόσεις εμβολίου κατά της ιλαράς προκειμένου οι κοινωνίες να προφυλάσσονται από επιδημικές εξάρσεις. Ωστόσο μετά την επίπτωση της πανδημίας η σημερινή εμβολιαστική κάλυψη με την πρώτη δόση του εμβολίου κατά της ιλαράς έχει πέσει στο 83% και η εμβολιαστική κάλυψη με την δεύτερη δόση είναι ακόμα χαμηλότερα στο 74%, με συνέπεια να καταγράφεται πληθώρα επιδημικών εξάρσεων ιλαράς παγκοσμίως.
Για να αυξήσει το ποσοστό ανοσοποίησης των παιδιών, η UNICEF, ένας από τους μεγαλύτερους αγοραστές παιδιατρικών εμβολίων προπληρώνει 2 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων κάθε χρόνο, εκ μέρους κρατών και διεθνών οργανισμών με στόχο να διασφαλιστεί η πρόσβαση στα εμβόλια στο 50% του παιδικού πληθυσμού της γης.
«Χάρη στους εμβολιασμούς περισσότερα παιδιά επιβιώνουν πέραν της ηλικίας των πέντε ετών σήμερα σε σύγκριση με κάθε άλλη εποχή» επισημαίνει η Γενική Διευθύντρια της UNICEF, Catherine Russell.
Η Συμμαχία των εμβολίων Gavi
Πριν από 24 χρόνια δημιουργήθηκε η συμμαχία για τα εμβόλια Gavi, με την συνεργασία των WHO, UNICEF και του Bill & Melinda Gates Foundation (BMGF). Η Συμμαχία για τα εμβόλια ιδρύθηκε με στόχο να επεκτείνει τον αντίκτυπο του EPI και να βοηθήσει στην ανοσοποίηση του πληθυσμού των φτωχότερων κρατών.
Έως σήμερα η συμμαχία για τα εμβόλια Gavi έχει προστατέψει μία ολόκληρη γενιά παιδιών και σήμερα παρέχει εμβόλια έναντι 20 λοιμωδών νοσημάτων μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται τα εμβόλια κατά του HPV, της ιλαράς, της χολέρας, της μηνιγγίτιδας και του Ebola. Χάρη στη Συμμαχία χτίστηκαν διακρατικές συνεργασίες και αυξήθηκε πολύ η ικανότητα του διευρυμένου προγράμματος εμβολιασμού να προστατεύει τους πλέον ευάλωτους πολίτες, όπως επισημαίνει η Dr. Sania Nishtar, Διευθύνουσα σύμβουλος της Gavi.
Σήμερα τα εμβόλια προστατεύουν έναντι 30 λοιμωδών νοσημάτων
Καθώς η μελέτη του ΠΟΥ καλύπτει τον αντίκτυπο στην υγεία του εμβολιασμού έναντι 14 λοιμωδών νοσημάτων, ο υπολογισμός της αποφυγής των θανάτων και της διάσωσης ζώων πολιτών είναι πολύ μετριοπαθής. Σήμερα έχουμε στα χέρια μας εμβόλια που προστατεύουν έναντι 30 λοιμωδών νοσημάτων και όχι μόνο 14. Ενδεικτικά το εμβόλιο HPV Που δεν περιλήφθηκε στην μελέτη εκτιμάται ότι θα αυξήσει κατά πολύ τον αριθμό των αποφευχθέντων θανάτων έως το 2030. Επίσης νέα εμβόλια που αναπτύχθηκαν όπως κατά της ελονοσίας, της COVID-19, του ιού RSV, και της μηνιγγίτιδας Β εκτιμάται ότι θα σώσουν πολλά περισσότερα εκατομμύρια ανθρώπινων ζωών
Καμπάνια «Ανθρωπίνως Δυνατόν»
Κάπως έτσι γεννήθηκε η καμπάνια με τίτλο «Ανθρωπίνως δυνατόν, των WHO, UNICEF, Gavi, και BMGF που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της παγκόσμιας εβδομάδας εμβολιασμών. «Δεν θα αφήσουμε αυτό το απίστευτο επίτευγμα στη μέση, δεν θα επιτρέψουμε σε αυτήν την απίστευτη πρόοδο να φρενάρει. Επενδύοντας στην ανοσοποίηση μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι κάθε παιδί και κάθε άτομο έχει μια πιθανότητα να ζήσει μία υγιή και παραγωγική ζωή», λέει ο Dr. Chris Elias, Πρόεδρος της παγκόσμιας ανάπτυξης στο Bill & Melinda Gates Foundation.
Καθησυχαστικοί οι επιστήμονες μετά την απόσυρση του εμβολίου της Astra Zeneca
Η απόσυρση του εμβολίου κατά του κορονοϊού της Astra Zeneca αναζωπυρώνει τους φόβους για τις θρομβώσεις που μπορεί να προκαλέσει, με τους επιστήμονες ωστόσο να είναι καθησυχαστικοί δύο χρόνια μετά τον εμβολιασμό και να εξηγούν ότι αυτά τα σπάνια περιστατικά θρόμβωσης εκδηλώνονται πολύ γρήγορα μετά τον εμβολιασμό και όχι με τόση χρονοκαθυστέρηση.
Στην Ελλάδα χορηγήθηκαν κατ’ εκτίμηση περίπου 400.000 δόσεις του εμβολίου της ΑΖ, το οποίο σύμφωνα με την γνώση που έχουμε σήμερα για την πανδημία δεν θα έπρεπε να δοθεί σε νεαρής ηλικίας άτομα και να έχει χορηγηθεί μόνο σε ανθρώπους ηλικίας άνω των 50 -55 ετών.
Από την πλευρά των επιστημόνων που συμμετείχαν τότε και στην επιτροπή των εμπειρογνωμόνων του υπουργείου υγείας θεωρείται ότι έχουν υπάρξει επιπλοκές μετά τον εμβολιασμό με το εμβόλιο της ΑΖ περίπου σε 100 ανθρώπους, ωστόσο σύμφωνα με τον καθηγητή επιδημιολογίας και προληπτικής ιατρικής Γκίκα Μαγιορκίνη, μόνο 10 περιστατικά θρομβοπενίας έχουν καταγραφεί, με την ομότιμη καθηγήτρια επιδημιολογίας Αθήνα Λινού να επισημαίνει πως έχουν καταγραφεί 3 θάνατοι γυναικών.
Αυτά τα σοβαρά περιστατικά θρόμβωσης μετά τον εμβολιασμό είναι πραγματικά σπάνια αλλά μπορούν να συμβούν. Ωστόσο δεν μπορούν να συμβούν χρόνια μετά τον εμβολιασμό αλλά μόνο εβδομάδες μετά τον εμβολιασμό, υπογραμμίζουν οι επιστήμονες και καταλήγουν στο συμπέρασμα πως οι άνθρωποι που εμβολιάστηκαν τότε με το εμβόλιο της ΑZ δεν έχουν κάτι να φοβηθούν σήμερα. Εφόσον δηλαδή δεν αντιμετώπισαν κανένα πρόβλημα μετά τον εμβολιασμό τους, δεν έχουν λόγους να φοβούνται για μελλοντικά προβλήματα υγείας σχετιζόμενα με θρομβώσεις τα χρόνια που θα έρθουν.
