Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, το Medly.gr καταπιάνεται με μια άγνωστη στο ευρύ κοινό αλλά συχνή στην πράξη μορφή έμφυλης βίας που χαρακτηρίζεται ως «μαιευτική βία». Στην Ελλάδα την καθιστά συχνή ακόμα και το γεγονός ότι είμαστε η πρωταθλήτρια χώρα στις καισαρικές τομές, μια πρακτική που συνήθως «επιλέγεται» γιατί βολεύει-ολοφάνερα-τους γιατρούς. Μάθετε τι είναι η μαιευτική βία, ώστε να προστατεύετε τα δικαιώματά σας κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού, που (θα έπρεπε να) αποτελούν ιδιαίτερες και μοναδικές στιγμές για κάθε γυναίκα, αλλά δυστυχώς στην πράξη δεν βιώνονται ούτε ως ιδιαίτερες ούτε ως μοναδικές από πολλές γυναίκες της διπλανής πόρτας.
της Αλεξίας Σβώλου
Τα στατιστικά της βίας είναι ούτως ή άλλως σκοτεινά και η έμφυλη βία παίρνει πολλές μορφές, σαν τα ατελείωτα πλοκάμια ενός χταποδιού. Μια ή περισσότερες από αυτές στρέφεται κατά των γυναικών κατά την διάρκεια των γυναικολογικών εξετάσεων, της εγκυμοσύνης και του τοκετού, που πολλές φορές δεν είναι καθόλου γυναικεία υπόθεση.. Η μαιευτική βία μπορεί να έχει πολλά πρόσωπα με αποδέκτες όλα τα μέλη της οικογένειας χωρίς εξαιρέσεις, και κυρίως της γυναίκας που γεννά. Αυτού του είδους η βία αφορά πρακτικές που συμβαίνουν σε δημόσιες ή ιδιωτικές δομές υγείας και στην κατ οίκον παρακολούθηση της εγκύου ή τον τοκετό στο σπίτι που αποτελεί διαδεδομένη πρακτική σε άλλες χώρες (κυρίως στις ΗΠΑ). Ως μαιευτική βία ορίζεται η αγενής, απαξιωτική συμπεριφορά κατά την ιατρική περίθαλψη, η σεξουαλική παρενόχληση/κακοποίηση,
η παραπληροφόρηση και η συναισθηματική κακοποίηση,
οι επικίνδυνες μαιευτικές πρακτικές,
ο συναισθηματικός εξαναγκασμός που οδηγεί σε βεβιασμένες και μη συνειδητές αποφάσεις,
η μη αναγνώριση και υποστήριξη των αναγκών της γυναίκας που γεννά,
η έλλειψη φροντίδας στο αίσθημα πόνου που μπορεί να νιώθει,
η διεξαγωγή αναίτιων ιατρικών παρεμβάσεων και επεμβάσεων,
και η προσβολή των ατόμων λόγω της σεξουαλικής τους ταυτότητας ή της κοινωνικοοικονομικής τάξης στην οποία ανήκουν.
Ο/η γυναικολόγος, οι μαίες και το λοιπό προσωπικό που βρίσκεται δίπλα σε μια γυναίκα στον τοκετό (και γενικά στις γυναικολογικές εξετάσεις) έχουν την υποχρέωση να γνωστοποιούν όλες τις εναλλακτικές, προσφέροντάς στη μητέρα και στην οικογένεια την επιλογή ανάμεσα σε αυτές. Θα πρέπει να ενημερώσουν για τις λεπτομέρειες κάθε διαδικασίας, καθώς και για τα πλεονεκτήματα ή τους πιθανούς κινδύνους. Για παράδειγμα η πίεση στην κοιλιά της μητέρας την ώρα της γέννησης του μωρού (ο χειρισμός Kristeller), αποτελεί μια επικίνδυνη πρακτική που σε άλλες χώρες έχει απαγορευτεί και για την οποία ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εκδώσει αποτρεπτική σύσταση, καθώς εγκυμονεί κίνδυνο ασφυξίας για το έμβρυο. Μια άλλη μορφή σωματικής και συναισθηματικής βίας αφορά το λεγόμενο «ράμμα του συζύγου», που συνοδεύεται από σχόλια (προς τον σύζυγο) του τύπου «δεν χρειαζόταν ράμματα, αλλά της έκανα 1-2 για σένα». Τέτοιου είδους σχόλια είναι απρεπή και αποτελούν καταπάτηση της αυτοδιάθεσης του σώματος, κάτι που αποτελεί αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα.
Η πιο διαδεδομένη (καλυμμένη) μορφή μαιευτικής βίας στην χώρα μας είναι η αναίτια καισαρική τομή. Στην Ελλάδα είμαστε πρωταθλητές στις καισαρικές τομές, σε αναλογία του πληθυσμού μας και των γεννήσεων και η καισαρική τομή δεν γίνεται επειδή υπάρχουν προβλήματα στον φυσιολογικό τοκετό αλλά επιλέγεται κατά κανόνα ως πρακτική που βολεύει. Αυτό που δεν μεταφέρεται ωστόσο με εμφατικό τρόπο στην έγκυο είναι πως ακόμα και αν η καισαρική τομή θεωρείται επέμβαση ρουτίνας-παραμένει μια χειρουργική επέμβαση με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον μετεγχειρητικό πόνο και την ανάρρωση. Άλλωστε και το by pass μετά από έμφραγμα επέμβαση ρουτίνας θεωρείται αλλά δεν παύει να είναι καρδιολογικό χειρουργείο-δεν είναι «παίξε-γέλασε»!
Για να αναδείξω την διαφορά θα σας μεταφέρω την προσωπική μου εμπειρία του φυσιολογικού τοκετού, πριν από 16 χρόνια. Γέννησα με επισκληρίδιο αναισθησία, στο Ιασώ, πολύ εύκολα και γρήγορα, σε ηλικία 39 ετών. Δεν χρειάστηκα κανένα ράμμα, το νεογνό (ο γιός μου ζύγιζε 2.200 kg), περπάτησα αμέσως και την 3η ημέρα που βγήκα από το μαιευτήριο, μόλις τακτοποίησα το μωρό στο κρεβατάκι του, έβαλα την αθλητική μου φόρμα και πήγα για τζόκινγκ. Να σημειώσω εδώ ότι είχα πάρει 6,5-7 κιλά στην εγκυμοσύνη και ουσιαστικά βγήκα από το μαιευτήριο Ιασώ έχοντας το σώμα (σαν φιγούρα) που είχα πριν την εγκυμοσύνη. Δεν χρειάστηκε να πάρω ούτε ένα αναλγητικό για πόνο (δεν είχα κανένα πόνο) και επέστρεψα αμέσως στις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις ενώ αμέσως γύρισα και στις αθλητικές μου δραστηριότητες. Την επόμενη ημέρα από το εξιτήριο του μαιευτηρίου είχα συνέντευξη τύπου στο Σύνταγμα στην οποία πήγα οδηγώντας και φορώντας το αγαπημένο μου τζιν παντελόνι –μόνο που δεν είχα κουμπώσει το κουμπί στη μέση. Φυσικά δεν θα μπορούσα να τα κάνω όλα αυτά αν είχα ράμματα στην κοιλιακή χώρα από καισαρική τομή τα οποία παρεμπιπτόντως βρίσκονται ακριβώς στο σημείο που φτάνουν τα πόδια του μωρού όταν η μητέρα το κρατάει αγκαλιά και όταν το θηλάζει. Τα βρέφη, όταν τα κρατάς αγκαλιά και κουνιούνται, χτυπούν με τα ποδαράκια τους άθελά τους ακριβώς την περιοχή της καισαρικής τομής-κάτι που φυσικά είναι οδυνηρό για την μητέρα τους.
Επίσης άσκηση μαιευτικής βίας αποτελεί η απομάκρυνση του μωρού τις πρώτες ώρες μετά τη γέννα από τη μητέρα του, εφόσον δεν υπάρχει ιατρικός λόγος. Οι ειδικοί θυμίζουν ότι το πρώτο δίωρο είναι υψίστης σημασίας για την επιτυχημένη έναρξη του θηλασμού και το δέσιμο ανάμεσα στη μητέρα και το βρέφος.
Η εγκυμοσύνη και ο τοκετός αντιμετωπίζονται ως μια εύθραυστη κατάσταση, υπεύθυνος της οποίας τίθεται ο εκάστοτε γιατρός, που στη χώρα μας σε συντρηπτική πλειονότητα είναι άνδρας. Κάποιοι από αυτούς τους άνδρες περνούν (κατά πολύ) τα όρια του politically correct στην συμπεριφορά τους. Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες που έχουν τραυματική εμπειρία από τον τοκετό δυσκολεύονται ακόμα να την μοιραστούν με τον κόσμο καθώς το θέμα παραμένει ταμπού. Επιπλέον όσες βίωσαν μια τραυματική εμπειρία έχουν να αντιμετωπίζουν, πέρα από τα κοινωνικά στερεότυπα και το φαινόμενο του gaslighting. Αυτό το τελευταίο αφορά την ψυχολογική τους χειραγώγηση (από μέλη του ιατρικού κόσμου) που έχει ως στόχο τη δημιουργία αμφιβολιών στο άτομο με αποτέλεσμα την αμφισβήτηση της αντίληψης, της μνήμης και της λογικής του. Πολλές γυναίκες που έχουν ταλαιπωρηθεί στον τοκετό θυμούνται σε μετέπειτα συζητήσεις με γιατρούς να τους λένε, «Έλα πώς κάνεις έτσι, σαν κοριτσάκι; Τόσες και τόσες γεννάνε κάθε μέρα». Ο τοκετός ωστόσο είναι μια γυναικεία υπόθεση και πρέπει να βιώνεται ως γυναικεία υπόθεση και όχι ως ρουτίνα (των άλλων). Επιπλέον δεν υπάρχουν «χαζές» και «έξυπνες» ερωτήσεις για τον τοκετό, κάθε γυναίκα δικαιούται να ρωτήσει ό,τι θέλει και δικαιούται να εκφράσει αυθόρμητα τον πόνο που νιώθει. Αναφορικά με το ζήτημα του πόνου, ας κρατήσουμε στο μυαλό μας μερικές φράσεις που μου έχουν πει πολλοί γιατροί (διαφορετικών ειδικοτήτων) στα 26 χρόνια στα οποία εργάζομαι ως δημοσιογράφος υγείας: «επειδή δεν υπάρχει ‘πονόμετρο’ κάθε πόνος παραμένει υποτιμημένος και πολλές φορές αντιμετωπίζεται ως ψεύτικη δικαιολογία του ανθρώπου που πονά για να αποφύγει μια επαγγελματική ή άλλη υποχρέωση. Ωστόσο εμπειρικά ο ιατρικός κόσμος θεωρεί πως αν υπήρχε επίσημο ‘πονόμετρο’ (όπως για παράδειγμα υπάρχει το πιεσόμετρο), τότε στις 4 πρώτες θέσεις των πιο ισχυρών πόνων στον κόσμο θα έπρεπε να περιλαμβάνονται (με οποιαδήποτε σειρά) ο πόνος της γέννας, ο κολικός (εντέρου, νεφρού), η ημικρανία και ο πόνος της ωτίτιδας. Συνεπώς ο πόνος της γέννας που κατά πολλούς είναι και ο υπερισχύων πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον δέοντα σεβασμό.
