Για την ελονοσία που εξακολουθεί να αποτελεί βασική αιτία θανάτου στην παιδική ηλικία στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπάρχουν δύο εγκεκριμένα εμβόλια από τον ΠΟΥ αλλά η εξελισσόμενη κλιματική αλλαγή απειλεί να φρενάρει την πρόοδο που έχει συντελεστεί καθώς αυξάνονται ανησυχητικά οι πληθυσμοί των κουνουπιών παντού.
της Αλεξίας Σβώλου
Αυξάνονται ανησυχητικά τα κρούσματα ελονοσίας σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΠΟΥ, παρότι έχει συντελεστεί πρόοδος στην πρόληψη της λοίμωξης στα παιδιά και τις έγκυες γυναίκες.
Το 2022 καταγράφηκαν 249 εκατομμύρια νέα περιστατικά ελονοσίας, αριθμός που αντιστοιχεί στον πληθυσμό των ΗΠΑ! Πηγή προβληματισμού αποτελεί το γεγονός ότι προ πανδημίας τα ετήσια κρούσματα δεν ξεπερνούσαν τα 233 εκατομμύρια (με τα δεδομένα του 2019), γεγονός που σημαίνει ότι οι ασθενείς σε ετήσια βάση αυξήθηκαν κατά 16 εκατομμύρια ή κατά μιάμιση Ελλάδα.
Πέρα από τα προβλήματα που δημιούργησε η πανδημία, η παγκόσμια απόκριση στην ολοενα αυξανόμενη απειλή της ελονοσίας έχει να αντιμετωπίσει και άλλους κινδύνους, όπως η ανάπτυξη αντοχής σε φάρμακα και εντομοκτόνα, τις ανθρωπιστικές κρίσεις, την κλιματική αλλαγή που επηρεάζει καταλυτικά τον πληθυσμό των κουνουπιών και τις μετακινήσεις του και τις καθυστερήσεις που καταγράφονται κατά την εφαρμογή των προγραμμάτων ελέγχου της ελονοσίας, στις χώρες με το υψηλότερο φορτίο της νόσου.
Η ετήσια έκθεση του ΠΟΥ για την ελονοσία αναδεικνύει τον δυσμενή ρόλο που έχει η κλιματική αλλαγή στην επιδημιολογία της νόσου.
Οι αλλαγές στην θερμοκρασία, την υγρασία και τα ύψη βροχής επηρεάζουν την συμπεριφορά και την επιβίωση του ανωφελούς κώνωπα (Anopheles mosquito) που μεταδίδει το παράσιτο της ελονοσίας. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως είναι οι καύσωνες, οι πλημμύρες (ειδικά μετά από καταστροφικές δασικές πυρκαγιές, καθώς λαμβάνουν διαστάσεις….τσουνάμι) έχουν άμεσο αντίκτυπο στην μετάδοση της λοίμωξης και στο συνολικό φορτίο της νόσου. Για παράδειγμα οι καταστροφικές πλημμύρες στο Πακιστάν το 2022 5πλασίασαν τα κρούσματα ελονοσίας στην χώρα.
Η κλιματική αλλαγή γίνεται εμπόδιο στην πρόοδο που έχει συντελεστεί στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της ελονοσίας ειδικά σε ευάλωτες περιοχές.
Επιβάλλεται να δημιουργήσουμε πιο ανθεκτικά προγράμματα πρόληψης και ελέγχου της ελονοσίας καθώς και δράσεις για την επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής που αν αφεθεί ως έχει, θα τρέξει με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς, επισημαίνει ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus.
Η κλιματική αλλαγή παράλληλα δημιουργεί περισσότερα εμπόδια σε ό,τι αφορά στην πρόσβαση των τοπικών κοινωνιών σε φάρμακα, εντομοκτόνα εμβόλια και ιατρικές υπηρεσίες.
Επιπλέον υποχρεώνει ομάδες ανθρώπων να γίνουν εσωτερικοί ή εξωτερικοί μετανάστες και να εισέλθουν για παράδειγμα σε περιοχές που η νόσος είναι ενδημική χωρίς να έχουν οι ίδιοι ανοσία. Επιπλέον η πανδημία COVID-19 επηρέασε τις υπάρχουσες υπηρεσίες υγείας προκαλώντας αύξηση της νοσηρότητας και της θνητότητας. Παγκοσμίως το 2022 καταγράφηκαν 5 εκατομμύρια επιπλέον περιστατικά ελονοσίας με την αύξηση αυτή να επιβαρύνει 5 κράτη. Στο Πακιστάν έγινε η μεγαλύτερη αύξηση κατά 2.6 εκατ. περιστατικά μέσα σε ένα έτος -σε σύγκριση με τα 500.000 του προηγούμενου έτους (2021). Αυξήσεις καταγράφηκαν επ΄θσης στην Αιθιοπία, τη Νιγηρία, την Παπούα, τη Νέα Γουινέα και την Ουγκάντα.
Στο μεταξύ στα 11 κράτη που «σηκώνουν» το μεγαλύτερο φορτίο της ελονοσίας, καταγράφηκαν συνολικά 167 εκατ. και 426 000 θανάτους το 2022.
Την ίδια ώρα, η πρόοδος που έχει συντελεστεί προς τα κρίσιμα ορόσημα για το 2025 που έχει θεσπίσει η Παγκόσμια Στρατηγική κατά της ελονοσίας του ΠΟΥ είναι απελπιστικά μικρή σε σχέση με ό,τι αναμένονταν.
Για να μπορέσουμε να προοδεύσουμε πρέπει να αναγνωρίσουμε την ποικιλομορφία των απειλών που υπονομεύουν την προσπάθειά μας.
Σημαντικός παράγοντας κινδύνου είναι η κλιματολογική μεταβλητότητα αλλά και οι εμπόλεμες συρράξεις, η ενεργειακή κρίση, τα εμπόδια στην πρόσβαση στην περίθαλψη, οι υπολειπόμενοι κλυδωνισμοί από την πανδημία COVID-19 και άλλοι παράγοντες που καθυστερούν ή εμποδίζουν την έγκαιρη και ολιστική αντίδραση μας, λέει ο Dr Matshidiso Moeti, Περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Αφρική που πρωτοστατεί στα κρούσματα ελονοσίας.
Εκτός από την καταγραφή των κινδύνων η έκθεση αναδεικνύει και τα θετικά σημάδια των καιρών, όπως είναι η πιλοτική διάθεση του πρώτου εγκριμένου από τον ΠΟΥ εμβολίου κατά της ελονοσίας RTS,S/AS01, σε 3 αφρικανικές χώρες, που οδήγησε στην αισθητή μείωση της σοβαρής νόσου και στην ελάττωση κατά 13% των θανάτων στον παιδικό πληθυσμό. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η μείωση της νοσηρότητας είναι μεγαλύτερη από την μείωση που επιφέρουν όλα τα άλλα προφυλακτικά μέτρα, όπως οι ψεκασμοί και η χρήση σιτών και μακριών ρούχων, συνδυαστικά. Πρόσφατα, στα μέσα του περασμένου Οκτώβρη, ο ΠΟΥ ενέκρινε το 2ο ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο έναντι της ελονοσίας R21/Matrix-M. Η ανάπτυξη των δύο εμβολίων αναμένεται να αυξήσει την διαθεσιμότητά τους στις χώρες της Αφρικής συμβάλλοντας στην μάχη με την ελονοσία. Μέσα στο 2022, 34 χώρες ανέφεραν λιγότερα από 1000 κρούσματα, κάτι που το 2000 ίσχυε για 13 μόνο χώρες.
Άραπρόοδος γίνεται έστω και με αργά βήματα. Η πρόσθετη απειλή της κλιματικής αλλαγής απαιτεί μεγαλύτερη εγρήγορση με την συμμετοχή όλων των φορέων ώστε να είναι οι δράσεις συντονισμένες και ισχυρές εν τη ενώσει τους.
