Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα Ψυχικής υγείας, ας δούμε πρώτα τα νεότερα ανησυχητικά ευρήματα όπως αυτά δημοσιεύτηκαν από το Περιφερειακό Γραφείο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ευρώπη μετά την διεξαγωγή της διακρατικής έρευνα με τίτλο «Έρευνα για τις Συμπεριφορές που Συνδέονται με την Υγεία των Εφήβων» (HealthBehaviour in School-aged Children, HBSC).
της Αλεξίας Σβώλου
Τα συμπεράσματα φανερώνουν πως σε ολόκληρη την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία η ψυχική υγεία των εφήβων και ειδικά των κοριτσιών επιδεινώνεται.
Οι τάσεις παγκοσμίως
Όπως αναδεικνύεται στην Έκθεση του προγράμματος HBSC, δείκτες σαν το αντιληπτό επίπεδο (σωματικής) υγείας και το αίσθημα ικανοποίησης από τη ζωή παρουσιάζουν σταθερή επιδείνωση τα τελευταία χρόνια, ενώ επιπλέον δείκτες όπως τα εμμένοντα ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα έχουν αυξηθεί κατά τη διάρκεια της τελευταίας 10ετίας—ιδιαίτερα (σε πολλές χώρες) στο πρόσφατο διάστημα. Σε όλες τις περιπτώσεις, η επιδείνωση των δεικτών ψυχικής υγείας παρουσιάζεται εντονότερη στα κορίτσια, απ’ ό,τι στα αγόρια.
Στην Ελλάδα
Η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση στις παραπάνω τάσεις. Ειδικότερα, το 2022 (έτος συλλογής των πιο πρόσφατων δεδομένων) «πολύ καλή» υγεία ανέφεραν ότι έχουν μόνο δύο στους πέντε εφήβους (42%) στην Ελλάδα, με το ποσοστό του δείκτη αυτού να είναι σταθερά μειούμενο κατά τη διάρκεια της τελευταίας 15ετίας. Παρόμοια, μόλις ένας στους 3 εφήβους (32%) στη χώρα μας ανέφερε «υψηλά» επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή το 2022, με το ποσοστό αυτό να είναι επίσης σταθερά σε πτώση σε όλη τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας. Τέλος, το 60% των εφήβων ανέφεραν εμμένουσες ψυχολογικές ή σωματικές ενοχλήσεις το 2022.
Αν στα ευρήματα προσθέσουμε την αύξηση της βίας, στον ψηφιακό και τον πραγματικό κόσμο, ειδικά την βία μεταξύ των ανηλίκων που στην Ελλάδα λαμβάνει πλέον διαστάσεις μάστιγας αλλά και τα φαινόμενα κακοποίησης, (λεκτικής, ψυχολογικής, σωματικής, σεξουαλικής) και την παραμέληση που υφίστανται πολλοί έφηβοι, εύλογα γεννιούνται πολλές ανησυχίες για το παρόν και το μέλλον της νέας γενιάς. Τα προβλήματα αυτά πρέπει να επιλυθούν με την στήριξη και την ενδυνάμωση των νέων, ενώ έχει πολλή δουλειά να κάνει στον τομέα αυτό τόσο το υπουργείο Παιδείας όσο και το νεοσύστατο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας.
Διαβάστε επίσης: Το 2024 έρχεται το νέο εμβόλιο που θα προστατεύσει τους ευπαθείς από τον ιό RSV
106 νέες Δομές Πανελλαδικά
Σε ότι αφορά τώρα το επίπεδο ετοιμότητας, αναφορικά με τις υπάρχουσες Δομές Ψυχικής Υγείας, η χώρα μας βρίσκεται σε εντελώς διαφορετική κατάσταση σε σχέση με αυτήν που ήταν πριν 3 χρόνια. Κι αυτό γιατί με πόρους ύψους 55 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με τους συνεργαζόμενους φορείς Ψυχικής υγείας προχώρησε στην δημιουργία 106 Δομών για παιδιά, εφήβους, ενήλικες, ηλικιωμένους και την οικογένεια στην επικράτεια εκ των οποίων οι περισσότερες βρίσκονται σε λειτουργία. Πρόκειται για Κέντρα Ημέρας, Κινητές Μονάδες, Οικοτροφεία και Δομές προσωρινής ή πιο μακροχρόνιας φιλοξενίας, που δημιουργήθηκαν κατόπιν διαγωνισμών και προσφέρουν δωρεάν υπηρεσίες υγείας σε όλους τους πολίτες. Ειδική μέριμνα λαμβάνεται για τα παιδιά, τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες, καθώς και για τους ηλικιωμένους που πάσχουν από άνοια. Η τελευταία αφορά μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού καθώς αν στους ασθενείς συνυπολογίσουμε τους φροντιστές και τα μέλη της οικογένειας, προκύπτει ότι η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ επηρεάζουν περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους στη χώρα μας.
Μέριμνα για τα παιδιά και τους νέους
Ειδικά για τα παιδιά, τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες, το πλήρες πλάνο για την αναδιάρθρωση της ψυχικής υγείας, με τους διαγωνισμούς που έχουν ολοκληρωθεί περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:
- κέντρα ημέρας για τα κακοποιημένα παιδιά και (ολιστικά) για την οικογένεια,
- κέντρα και κινητές μονάδες για τις διατροφικές διαταραχές που παρουσιάζουν αυξητική τάση κυρίως στα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες και
- Μονάδες Έγκαιρης παρέμβασης στην Ψύχωση που αφορά νέους ηλικίας 16 ετών και άνω.
Κάθε χρόνο στην πατρίδα μας, σύμφωνα με έρευνα του καθηγητή ψυχιατρικής Νίκου Στεφανή, διευθυντή της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ και διευθυντή του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής-ΕΠΙΨΥ, περίπου 3.500 νέοι παρουσιάζουν ψυχωσικά συμπτώματα, που πυροδοτούνται από κάποιο στρεσογόνο γεγονός όπως ο στρατός, μια ερωτική απογοήτευση ή η αποτυχία στις πανελλαδικές εξετάσεις.
Ήδη λειτουργούν Μονάδες έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση στην Τρίπολη και το Μαρούσι, ενώ πρόκειται άμεσα να εγκαινιαστεί η Μονάδα Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση του κεντρικού τομέα της Αθήνας στην οδό Πειραιώς (Πειραιώς 33, από το ΕΠΙΨΥ). Επίσης για την υποστήριξη των νέων έχουν δημιουργηθεί κινητές μονάδες και κέντρα Εφήβων (για όλα τα προβλήματα που σχετίζονται με ανάπτυξη, τα συναισθήματα, την συμπεριφορά, τις μαθησιακές λειτουργίες), κέντρα ημέρας κινητές μονάδες και οικοτροφεία για παιδιά και νέους με αυτισμό και κινητές μονάδες για την ακούσια νοσηλεία –ώστε να σταματήσει ο στιγματισμός των ατόμων, που πρέπει να εισαχθούν σε ψυχιατρική κλινική για το δικό τους καλό. Επίσης λειτουργούν Ξενώνες φιλοξενίας παραβατικών εφήβων.
Για τους ενήλικες και τους ηλικιωμένους
Και οι ενήλικες, βέβαια έχουν νέες δομές να απευθυνθούν όπως είναι τα κέντρα εργαζομένων που αντιμετωπίζουν όλα τα προβλήματα ακόμα και το εργασιακό bullying (γνωστό με τον όρο mobbing), αλλά και τα κέντρα και οι κινητές Μονάδες ενηλίκων που παρέχουν πολυδιάστατη στήριξη. Πρόσφατα μάλιστα η χώρα μας απέκτησε τα πρώτα οικοτροφεία τύπου Α7 για άτομα με νοητική υστέρηση και διεγερτική συμπεριφορά. Παράλληλα οι ηλικιωμένοι έχουν πλέον στην διάθεσή τους κέντρα ημέρας και κινητές μονάδες για την άνοια και οικοτροφεία για ασθενείς προχωρημένου και τελικού σταδίου.