Παρότι σαν κοινωνία έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο, πολλές οικογένειες εξακολουθούν να μεγαλώνουν τα παιδιά τους εγκλωβισμένες σε στερεότυπα δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, βάση ορισμένων χαρακτηριστικών, όπως είναι τα χαρακτηριστικά του φύλου.
Της Αλεξίας Σβώλου
Τα στερεότυπα εξακολουθούν να διαδραματίζουν ένα σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουν ορισμένες οικογένειες τα παιδιά τους. Και αυτές οι οικογένειες δεν είναι λίγες, ειδικά στις μικρότερες κλειστές κοινωνίες της περιφέρειας. Ως όρος, τα στερεότυπα είναι αυτά που ουσιαστικά δείχνουν την διαφορετική νοοτροπία με την οποία αντιμετωπίζουμε το αγόρι και το κορίτσι. Και σ’ αυτό το πεδίο δεν έχουμε κάνει την πρόοδο που θα θέλαμε, ενώ εξακολουθούμε να εγκλωβιζόμαστε οι ίδιοι σαν γονείς αλλά και να τα παιδιά μας σε στερεότυπα που πλέον είναι παρωχημένα.
Για παράδειγμα εξακολουθούμε να χαρίζουμε κούκλες στα μικρά κοριτσάκια και μπάλες ποδοσφαίρου ή αυτοκινητάκια στα μικρά αγοράκια θεωρώντας ότι κάπως έτσι πρέπει να μεγαλώσει ένα παιδί ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του φύλου του. Και δεν είμαστε πάντα δεκτικοί στο να δούμε για παράδειγμα ένα κορίτσι να ασχολείται φανατικά με το ποδόσφαιρο ή με το μπάσκετ ή με το πόλο -γενικά με αθλήματα που θεωρούνται πιο «ανδρικά» – ενώ μπορεί και να κοιτάξουμε στραβά ή να ξαφνιαστούμε ή να είμαστε έτοιμοι να παρεξηγήσουμε ένα αγόρι που θέλει να ασχοληθεί με τον χορό.
Σε μία μοντέρνα και προχωρημένη κοινωνία τα παιδιά δεν θα έπρεπε να εγκλωβίζονται και να περιορίζεται η ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους από στερεότυπα που έχουμε εμείς ως γονείς και η κοινωνία στο μυαλό μας. Ακόμα κι αν τα στερεότυπα δημιουργούνται από την ίδια την ανθρώπινη σκέψη σαν μια ανάγκη τακτοποίησης ορισμένων πραγμάτων για να τα αντιληφθούμε καλύτερα, όπως επισημαίνει η ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια και σύμβουλος γονέων Ελίνα Κεπενού.
Το να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας χωρίς στερεότυπα σίγουρα τους προσφέρει τη δυνατότητα να αναπτύξουν δεξιότητες και ταλέντα που πιθανώς θα κρύβονταν κάτω από το χαλί σε μία οπισθοδρομική κοινωνία.
Ο λόγος που συχνά εγκλωβιζόμαστε μέσα σε στερεότυπα είναι γιατί φοβόμαστε πρώτα απ’ όλα μην το παιδί μας πέσει θύμα εκφοβισμού, ακριβώς επειδή μπορεί να διαφέρει από τη μάζα. Αυτό είναι ένα φαινόμενο των καιρών το οποίο έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στην εποχή μας και γενικώς παίρνει διαστάσεις όταν επικρατεί κοινωνικός διχασμός, φουντώνουν ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η ομοφοβία και γενικά ενδυναμώνονται οι ακραίες απόψεις. Σε τέτοιες συνθήκες όπως βλέπουμε και γύρω μας καθημερινά, καθώς ζούμε σε εποχές μεγάλου διχασμού, ένα κορίτσι που δεν συμπεριφέρεται κλασσικά κοριτσίστικα ή ένα αγόρι που δε συμπεριφέρεται κλασσικά αγορίστικα μπορούν να γίνουν στόχος bullying!
Κάθε γονιός από την δική του μεριά σίγουρα θέλει πρώτα απ’ όλα το καλό του παιδιού του και δεν θέλει το παιδί του να γίνει στόχος εκφοβισμού ή αποδιοπομπαίος τράγος. Οπότε μπορεί να αντιδράσει ακόμα πιο αρνητικά μπροστά σε με συμπεριφορά/ επιλογή που ξεφεύγει από τα στερεότυπα εξαιτίας του φόβου πως ένα ταλέντο μία κλήση ενός παιδιού που …. δεν συνάδει με τα βιολογικά του χαρακτηριστικά μπορεί να γίνει αντικείμενο bullying
Ουσιαστικά τα στερεότυπα εξακολουθούν να μας επηρεάζουν σε πολλά πράγματα ακόμα και στον επαγγελματικό χώρο -όχι μόνο στην ανατροφή των παιδιών. Για παράδειγμα θεωρούμε μια γυναίκα εργαζόμενη ότι θα είναι πιο συγκαταβατική και λιγότερο επιθετική, ενώ έναν άντρα πιο δυναμικό και πιο επιθετικό, αν και στην πραγματικότητα στις λίγες θέσεις εξουσίας που κατέχουν γυναίκες, βρίσκουμε γυναίκες πολύ πιο σκληρές ακριβώς επειδή πρέπει να επιβιώσουν σ’ ένα ακόμα ανδροκρατούμενο κόσμο. Να προσθέσουμε επίσης ότι αυτές οι γυναίκες αμείβονται λιγότερο από τους άντρες που κατέχουν τις αντίστοιχες θέσεις.
Το φύλο δεν πρέπει να προσδιορίζει το αν θα είμαστε σκληροί ή ευαίσθητοι, αθλητικοί ή όχι δυναμικοί ή όχι, αν θα μας αρέσει το άλφα ή το βήτα σπορ ή αν θα προτιμάμε να παίζουμε επιτραπέζια στον ελεύθερο χρόνο μας. Ένας ωραίος τρόπος για να παρακολουθήσουμε μαζί με τα παιδιά μας αυτήν την σύγκρουση με τα στερεότυπα έρχεται μέσα από την τέχνη και τα τελευταία χρόνια έχουν ξεχωρίσει πολλές ταινίες και θεατρικές παραστάσεις που καταπιάστηκαν με αυτό το ζήτημα.
Μια εμβληματική ταινία η οποία δείχνει αυτή τη σύγκρουση είναι το «Billy Elliot γεννημένος χορευτής» όπου ένας νεαρός γιος ανθρακωρύχου, ορφανός από μητέρα, αποκαλύπτει την αγάπη του για τον χορό στην διάρκεια των μεγάλων απεργιών των ανθρακωρύχων στη Μ. Βρετανία στη δεκαετία του 80. Με τη βοήθεια μίας καθηγήτριας μπαλέτου ξεκινά για να φοιτήσει στην Βασιλική Σχολή Μπαλέτου του Λονδίνου, έχοντας να αντιμετωπίσει βέβαια τον θυμό του ανθρακωρύχου πατέρα που περίμενε ο γιος του να ασχοληθεί με την πυγμαχία. Στο άκουσμα της είδησης ότι ο μικρός του γιός επιθυμεί να γίνει χορευτής, ο πατέρας του γίνεται έξαλλος. Όταν όμως τον δει να χορεύει, τότε αλλάζει γνώμη και θα κάνει τα αδύνατα δυνατά για να τον βοηθήσει. Στην τελευταία σκηνή της ταινίας, ο Billy νεαρός άνδρας πια, πρωταγωνιστεί στην λίμνη των κύκνων, με τον πατέρα του να τον θαυμάζει από γεμάτος περηφάνια από το θεωρείο. Ο Billy Elliot έγινε μεγάλη επιτυχία και ανέβηκε και στο Covent Garden στο Λονδίνο και στο Broadway στη Νέα Υόρκη.
Μία δεύτερη πιο πρόσφατη ταινία που πραγματεύεται το ίδιο ζήτημα των παιδιών και των στερεοτύπων είναι ο Τενόρος. Πρόκειται για μια γαλλική παραγωγή που ξετυλίγεται στις φτωχογειτονιές του Παρισιού, με πρωταγωνιστή τον Αντουάν, έναν μετανάστη δεύτερης γενιάς που σπουδάζει σε νυχτερινό σχολείο για να γίνει λογιστής. Ταυτόχρονα είναι ράπερ και εργάζεται την ημέρα ως ντελίβερι. Μία παραγγελία φαγητού θα τον φέρει στην Όπερα του Παρισιού, εκεί όπου μια καθηγήτρια φωνητικής θα ανακαλύψει το ταλέντο του. Ο μεγάλος του αδελφός που συμμετέχει σε παράνομους αγώνες πάλης για να βγάζει λίγα έξτρα χρήματα γίνεται έξαλλος όταν ανακαλύπτει τις παρτιτούρες με τις οποίες εξασκείται ο Βενιαμίν της οικογένειας. Μέχρι που θα τον ακούσει να τραγουδά και τότε θα αντιληφθεί το σπάνιο χάρισμα του Αντουάν.
