Τα αποτελέσματα της πιο μεγάλης μετανάλυσης των ερευνών αναφορικά με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην αναζωπύρωση ξεχασμένων ασθενειών μας πηγαίνουν πίσω στον Σωκράτη και το διάσημο απόφθεγμα που αποδίδεται σε αυτόν, πως «εν οίδα ότι ουδέν οίδα», δηλαδή «ένα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα». Παρότι αυτή η φράση τελικώς ούτε ειπώθηκε από τον Σωκράτη ούτε γράφτηκε από τον επίσημο βιογράφο του, τον Πλάτωνα, η μετάφραση της ταιριάζει γάντι με τα όσα διαπίστωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, όταν συνεργάστηκε με τον οργανισμό Reaching the Last Mile (RLM-Πλησιάζοντας το Τελευταίο Μίλι), στην πρόσφατη μετανάλυσή τους, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene». Η μετανάλυση 42.693 άρθρων έδειξε ότι δεν έχουμε ακόμα κατανοήσει το ισχυρό αντίκτυπο των αλλαγών που η ανθρώπινη δραστηριότητα επιβάλλει στο κλίμα στα πιθανά μοτίβα επανεμφάνισης της ελονοσίας και άλλων ξεχασμένων νοσημάτων.
Οι υψηλές θερμοκρασίες και οι μεταβολές του καιρού αλλάζουν την ταχύτητα εξάπλωσης των λοιμωδών ασθενειών που μεταδίδονται μέσω διαβιβαστών (εντόμων), με συνέπεια να προκαλείται ισχυρός αντίκτυπος στη δημόσια υγεία και αυξημένη πίεση στα νοσοκομεία. Καθώς οι διαβιβαστές μεταναστεύουν σε νέα μέρη του πλανήτη, μεταφέρουν μαζί τους τον κίνδυνο εμφάνισης ξεχασμένων ασθενειών σε απροετοίμαστες κοινωνίες, στις οποίες τέτοιου είδους νοσήματα ουδέποτε υπήρξαν ενδημικά.
Όπως εξηγεί ο Σενεγαλέζος Dr. Ibrahima Socé Fall, Διευθυντής του Παγκόσμιου προγράμματος του ΠΟΥ για τα ξεχασμένα νοσήματα: «Η μετάδοση της ελονοσίας ενδέχεται να κινηθεί προς τους δύο πόλους της γης, και τα κρούσματα να αυξηθούν σε περιοχές με υψηλότερο υψόμετρο». Παράλληλα, το κουνούπι-διαβιβαστής που ευθύνεται για την μετάδοση του δάγκειου πυρετού και της νόσου chikungunya θα εξακολουθήσει να επεκτείνει το πεδίο δράσης του. Στο σημείο αυτό σημειώνουμε ότι η νόσος Chikungunya είναι μια ιογενής νόσος που προκαλείται από τον ιό Chikungunya (CHIKV), έναν RNA ιό του γένους Alphavirus, οικογένεια Togaviridae, ο οποίος μεταδίδεται στον άνθρωπο κυρίως μέσω του τσιμπήματος μολυσμένων κουνουπιών του γένους Aedes, ιδιαίτερα τα είδη Aedes aegypti και Aedes albopictus.
Επίσης φαίνεται ότι η ελονοσία δεν θα ακολουθεί συγκεκριμένα μοτίβα εμφάνισης στο μέλλον, με την Tala Al-Ramahi, την Διευθύντρια Στρατηγικού Σχεδιασμού του Οργανισμού «Reaching the Last Mile» από το Abu Dhabi να επισημαίνει ότι η κλιματική κρίση έχει την δύναμη να αντιστρέψει δεκαετίες προόδου στην παγκόσμια υγεία και την ανάπτυξη.
Με μόλις το 34% μελετών που διερευνήθηκαν να ασχολούνται με την μετανάστευση των εντόμων-διαβιβαστών και το 5% για τους τρόπους προσαρμογής τους, η πληροφόρησή μας παραμένει ελλιπής για τα φαινόμενα που θα επιφέρει η κλιματική αλλαγή. «Είδαμε ότι οι πλημμύρες αυξάνουν πολύ τον κίνδυνο για επιδημικές εξάρσεις ελονοσίας και οι εκτεταμένες έως φονικές πλημμύρες αναμένεται να γίνουν πολύ πιο συχνές στο προσεχές μέλλον», επισημαίνει από την Ρουάντα, ο Dr. Daniel Ngamije Madandi, Διευθυντής του Προγράμματος του ΠΟΥ για την ελονοσία. Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι κατά μια τραγική ειρωνεία, ο επικεφαλής του παγκόσμιου προγράμματος για την ελονοσία, έχει το ίδιο όνομα με την φονική πλημμύρα που στα καθ’ημάς έπληξε την Θεσσαλία τον περασμένο Σεπτέμβρη, αφήνοντας βαθιά λαβωμένη μια μεγάλη περιοχή της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Για να αξιολογηθεί η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην ελονοσία και τα άλλα ξεχασμένα –παραμελημένα λοιμώδη νοσήματα η Ομάδα εργασίας του ΠΟΥ σε συνεργασία με την Οργάνωση Reaching the Last Mile έκαναν ανασκόπηση των κορυφαίων ερευνών επί του θέματος από τον Ιανουάριο του 2010 μέχρι τον Οκτώβριο του 2023. Σε σύνολο 42.693 άρθρων, αναλύθηκαν διεξοδικά 1543 δημοσιευμένες μελέτες. Από τις 511 που πληρούσαν πλήρως τα κριτήρια της μετανάλυσης οι 185 μελέτες αφορούσαν την ελονοσία, οι 181 τον δάγκειο πυρετό και τη νόσο chikungunya, and οι 53 την λεϊσμανίαση.
