Η βία στις άγουρες ηλικίες καταγράφει ανησυχητική έξαρση, που προβληματίζει ειδικούς και γονείς.
της Αλεξίας Σβώλου
Η βία στους εφήβους έχει πολλές μορφές,
- σωματικών επιθέσεων,
- παρενόχλησης,
- bullying,
- ρητορικής μίσους και
- revengeporn video
που ανεβαίνουν στα social media με πολλά περιστατικά θυμίζουν την βραβευμένη τηλεοπτική σειρά «Κάνε ότι κοιμάσαι», επιβεβαιώνοντας πως η τέχνη (του σινεμά και της τηλεόρασης) αντιγράφει την ζωή και συχνά τις πιο σκοτεινές της πτυχές.
Μεγάλος προβληματισμός υπάρχει στην επιστημονική κοινότητα για την δραματική αύξηση που καταγράφουν τα περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων, με την ανησυχία να φτάνει στο Στρασβούργο, στα γραφεία της Κομισιόν, καθώς το φαινόμενο είναι διεθνές.
Τα περιστατικά βίας έχουν αυξηθεί στις άγουρες ηλικίες κατά 40% σε σχέση με τα προπανδημικά χρόνια ενώ εκείνες οι περιπτώσεις όπου υπάρχουν σωματικές βλάβες ακόμα και με χρήση όπλου, συνήθως μαχαιριού έχουν αυξηθεί ακόμα περισσότερο κατά 60%. Συμμορίες 14χρονων και 15χρονων αγοριών και κοριτσιών λυμαίνονται περιοχές, τραμπουκίζουν συνομηλίκους τους, και συμπεριφέρονται λες και παρακολουθούμε τις κινηματογραφικές «Συμμορίες της Νέας Υόρκης», στο Μπρονξ ή το βραβευμένο ελληνικό σίριαλ «Κάνε ότι κοιμάσαι». Όμως κανείς δεν μπορεί να κάνει ότι κοιμάται μπροστά σε αυτό το νοσηρό φαινόμενο που εξαπλώνει τα δίχτυα του με μεγάλη ταχύτητα.
Χωρίς ταξικό χαρακτήρα το φαινόμενο
Επιπλέον, καμιά γειτονιά δεν είναι ασφαλής και το φαινόμενο των συμμοριών ανηλίκων δεν είναι ταξικό. Δεν εντοπίζεται μόνο σε φτωχογειτονιές της Αττικής ή της περιφέρειας, καθώς απίστευτα περιστατικά bullying ή επιθέσεις με μαχαίρια, κατσαβίδια γροθιές και σιδηρογροθιές καταγράφονται και στα βόρεια προάστια (χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Κηφισιάς όπου συμβαίνουν τα μύρια όσα), αλλά και στη Γλυφάδα, δηλαδή σε περιοχές με υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Συνεπώς μια απλοϊκή εξήγηση του φαινομένου, που το συνδέει με μία συγκεκριμένη κοινωνική τάξη δεν ευσταθεί.
Ο ρόλος της πανδημίας
Αυτό που σίγουρα υπάρχει ως γενεσιουργός παράγοντας της αύξησης της βίας μεταξύ των ανηλίκων είναι η πανδημία με τα διαδοχικά lock down που μετέτρεψαν πολλά παιδιά κι εφήβους σε αγρίμια όπως λέει χαρακτηριστικά η ευρωβουλευτής Ελίζα Βόζενμπεργκ.
Επίσης μεγάλο μερίδιο της ευθύνης φέρουν οι γονείς, προσθέτει η ευρωβουλευτής.
Τα παιδιά παίρνουν μηνύματα και μαθαίνουν τρόπους ή αντιγράφουν πρακτικές από το σπίτι τους και τον μικρόκοσμο του σχολείου τους. Συνεπώς εκεί έγκειται η ρίζα του κακού! Στους γονείς και τους συμμαθητές. Οι γονείς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο και μέσα από το κακό παράδειγμα που δίνουν οι ίδιοι αν έχουν βίαια ξεσπάσματα αλλά και παραμελώντας τα παιδιά τους-με την παραμέληση να είναι μια μορφή κακοποίησης, όπως εξηγεί η αναπληρώτρια καθηγήτρια παιδιατρικής-εφηβικής ιατρικής ΕΚΠΑ, Άρτεμις Τσίτσικα, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Εφηβικής Ιατρικής. Για την αύξηση των περιστατικών βίας ενοχοποιείται η πανδημία σε μεγάλο βαθμό με τις καραντίνες και τον εγκλεισμό πολλών ατόμων σε μικρούς χώρους, αλλά και
- η υπερβολική έκθεση στην βία στα video games, την τηλεόραση και τον κινηματογράφο, καθώς και
- η τραπ μουσική
γιατί η τόση βία απευαισθητοποιεί τους νέους-τους κάνει να την συνηθίζουν και να μην την απεχθάνονται όπως είναι το φυσιολογικό. Επιπλέον μέσα από τα τραγούδια των τράπερ απαξιώνεται η ζωή, προσβάλλεται κατάφορα η γυναίκα και ομοφοβικά και σεξιστικά μηνύματα διαδίδονται παντού, υμνώντας την εγκληματική συμπεριφορά, τα ναρκωτικά και την παράνομη κατοχή όπλων!
Οι παρατηρητές, το κλειδί στην αντιμετώπιση
Άλλωστε η αναπληρώτρια καθηγήτρια παιδιατρικής-εφηβικής ιατρικής Άρτεμις Τσίτσικα θυμίζει πως σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών διαδραματίζουν οι παρατηρητές που δεν πρέπει να μένουν αδρανείς. «Το κακό γίνεται όχι γιατί υπάρχουν πολλοί που το πράττουν, αλλά επειδή πολλοί το αφήνουν να συμβεί» έχει πει ο Άλμπερτ Άινσταιν, σε ένα από τα πιο διάσημα αποφθέγματά του, περιγράφοντας με τον πιο εύστοχο τρόπο ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν, όταν οι παρατηρητές σιωπούν. Οι ενεργοί πολίτες, από την άλλη δεν μένουν και δεν πρέπει να μένουν αδρανείς. Αντιδρούν στη βία, την καταγγέλλουν και ειδοποιούν τις αρμόδιες αρχές που για την περίπτωση του σχολείου είναι ο δάσκαλος, ο διευθυντής της βαθμίδας, ο σχολικός σύμβουλος και οι ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί που θα ενισχύσουν τα σχολεία.
Ψυχολόγοι & κοινωνικοί λειτουργοί στα σχολεία
Για την καταπολέμηση των φαινομένων του σχολικού εκφοβισμού και άλλων μορφών βίας μεταξύ μαθητών ήδη από την προηγούμενη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προωθήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας δέσμη μέτρων που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την καθιέρωση του συμβούλου Σχολικής Ζωής. Πρόκειται για εκπαιδευτικούς της σχολικής μονάδας σε ένα πρώτο επίπεδο αντιμετώπισης παθογενειών ή άλλων ανησυχητικών συμπεριφορών, όπως ο σχολικός εκφοβισμός, που λειτουργούν ως μια πρώτη γραμμή στήριξης για τους μαθητές. Επιπλέον η αναμόρφωση του σχολείου πραγματοποιείται μέσα και από την πρόσληψη 3.200 ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών.
Σημαντικός ο διάλογος στην οικογένεια
Από την δική της μεριά η αναπληρώτρια καθηγήτρια Άρτεμις Τσίτσικα επισημαίνει ότι είναι σημαντική η ενδυνάμωση των παιδιών μέσα από την γνώση για την σωστή χρήση των ψηφιακών μέσων και η αποφυγή της δαιμονοποίησης του ίντερνετ και των social media, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των νέων. Επίσης στην καλύτερη σχέση γονιών και παιδιών βοηθά η καταπολέμηση του ψηφιακού αναλφαβητισμού των γονέων, ώστε οι γονείς να μπορούν να συννενοηθούν με τα παιδιά τους και να μην καταλαμβάνονται από ιδεοληψίες. Τα παιδιά που συνήθως εντάσσονται σε συμμορίες είναι παραμελημένα ή κακοποιημένα, μεγαλώνουν χωρίς γονική επίβλεψη και αναζητούν μια ταυτότητα, μια άλλη «οικογένεια».
Κρατώντας ανοιχτούς όλους τους δίαυλους επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια μεταξύ ενήλικων και ανήλικων μελών και αντιμετωπίζοντας τα παιδιά, πρώτα από όλα με αγάπη, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι θα μεγαλώσουν με αυτοπεποίθηση και ενσυναίσθηση και θα γίνουν ενεργοί πολίτες που θα αντιταχθούν σε οποιαδήποτε μορφή βίας, όπως καταλήγει η ειδικός.