Στο άρθρο του ο Γιάννης Υφαντόπουλος καθηγητής οικονομικών της υγείας χαρτογραφεί την κατάσταση στην Ελλάδα σε ό,τι αφορά τα νοικοκυριά που υφίστανται καταστροφικές δαπάνες δηλαδή που θυσιάζουν ζωτικές δαπάνες διαβίωσης όπως είναι η δαπάνη για τροφή και στέγαση για να μπορέσουν να πληρώσουν για φάρμακα.
του Γιάννη Υφαντόπουλου, Ακαδημαϊκός Συντονιστής στο MBA University of Athens Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας του ΕΚΠΑ.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, 150 εκατομμύρια άτομα ετησίως, αντιμετωπίζουν καταστροφικές δαπάνες υγείας, λόγω των αυξημένων απαιτήσεων που δημιουργούνται από την δημόσια υποχρηματοδότηση και τις αυξημένες ιδιωτικές δαπάνες.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο όρος καταστροφικές δαπάνες αναφέρεται στην έννοια της «αναπόφευκτης θυσίας». Δηλαδή το μέσο ελληνικό νοικοκυριό αναγκάζεται να θυσιάσει « το γάλα του παιδιού του» καθώς και άλλες βασικές ανάγκες διατροφής και στέγασης προκειμένου να διαθέσει τα χρήματα αυτά για μια πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας.
Το ΙΠΟΚΕ ερευνητικό κέντρο (www.ipoke.gr) με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννη Υφαντόπουλο διερεύνησε την εξέλιξη των καταστροφικών δαπανών στα συστήματα υγείας της Νότιο-Ανατολικής Ευρώπης χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό χρονολογικών σειρών, που καλύπτουν την περίοδο 62 χρόνων (από το 1960 μέχρι το 2022), και διακρατικών δεδομένων των Ευρωπαϊκών χωρών.
Το σύνολο του δείγματος των χωρών της Ευρώπης είναι 322.724 άτομα και της Ελλάδας 16.621 άτομα.
Από την έρευνα αυτή προέκυψε ότι οι κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν στην δημιουργία των καταστροφικών δαπανών υγείας είναι:
- η χαμηλή οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού,
- η συχνότητα νοσηλείας,
- η παρουσία ενός ηλικιωμένου ή ανάπηρου μέλους του νοικοκυριού στην οικογένεια και η παρουσία ενός τουλάχιστον μέλους της οικογένειας με χρόνια ασθένεια.
Επιπλέον παράγοντες που συμβάλλουν στις καταστροφικές δαπάνες είναι:
- η διαθεσιμότητα ακριβών υπηρεσιών υγείας,
- η χαμηλή ικανότητα πληρωμής και
- η έλλειψη επαρκούς δημόσιας ασφάλισης υγείας.
Οι καταστροφικές δαπάνες συμβάλλουν στην αύξηση των κοινωνικό-οικονομικών ανισοτήτων στην υγεία με αποτέλεσμα τα φτωχά νοικοκυριά να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα πρόσβασης και ικανοποίησης των υγειονομικών αναγκώντους.
Στην Ελλάδα από τις μελέτες του ΙΠΟΚΕ προέκυψε ότι τα νοικοκυριά με αρχηγό οικονομικά ανενεργό, νοικοκυριά με ηλικιωμένα άτομα που διαβιούν μόνα τους, συνταξιούχοι, και νοικοκυριά σε αγροτικές περιοχές αποτελούν τις κύριες κατηγορίες φτωχοποίησης και αύξησης ς των καταστροφικών δαπανών υγείας και φαρμάκου. Η δεκαετής οικονομική κρίση, τα 3 μνημόνια, η επιδημιολογική κρίση του COVID-19, και η πρόσφατη ενεργειακή κρίση, (λόγω κλιματικής αλλαγής) συνέβαλλε ουσιαστικά στην δημόσια υποχρηματοδότηση του συστήματος υγείας στη Χώρα μας με σημαντικές επιπτώσεις στην μείωση της ευημερίας και της ποιότητας ζωής των Ελλήνων πολιτών.
Υποχρηματοδότηση
Αναλύοντας την χρηματοδότηση στον τομέα υγείας της Ελλάδας παρατηρούμε σημαντικές αποκλείσεις από το μέσο όρο των ΕΕ-27. Οι αποκλείσεις αυτές ανέρχονται σε δύο ποσοστιαίες μονάδες στο σύνολο των δαπανών υγείας σε ποσοστό του ΑΕΠ, και σε τρείς ποσοστιαίες μονάδες στις δημόσιες δαπάνες υγείας. Όσον αφορά την πρόληψη που αποτελεί την σημαντικότερη επένδυση ενός κράτους, η Ελλάδα διαθέτει το 1.8% του συνόλου των δαπανών υγείας έναντι του 3.2% των ΕΕ-27. Η Ελλάδα αποτελεί, για την πρόσφατη δεκαετία, τη μοναδική χώρα των ΕΕ-27 με τις μεγαλύτερες διαχρονικές υποχρηματοδοτήσεις του συστήματος υγείας.
Μείωση στο Προσδόκιμο Επιβίωσης και της Ποιότητας Ζωής
Το «κέρδος ζωής» (σε όρους προσδόκιμου επιβίωσης) που επιτεύχθηκε την τελευταία δεκαετία (2010-2019), και ανήλθε σε 1.1 χρόνια, εξαφανίσθηκε κυριολεκτικά την περίοδο του COVID-19 (2019-2021) με μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης στη Χώρα μας κατά -1.5 χρόνια. (Η αντίστοιχη μείωση στον μέσο όρο του ΟΟΣΑ ήταν -07 έτη). Η ποιότητα ζωής των Ελλήνων διερευνήθηκε για την περίοδο Πριν και Μετά τον COVID-19 με την χρήση του εργαλείου EuroQol. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής, που εκπονήθηκε από το ΙΠΟΚΕ σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, έδειξαν μια σημαντική μείωση της ψυχικής υγείας κατά 21% και της σωματικής υγείας κατά 10%.
40 Χρόνια ΕΣΥ
Παρα τα 40 χρόνια δημιουργίας του ΕΣΥ και τα «ουμανιστικά οράματα» των θεμελιωτών του, η Χώρα μας παρουσιάζει το 2023 την χαμηλότερη ικανοποίηση των Ελλήνων Πολιτών (μόλις 44%), σε σύγκριση με τις άλλες χώρες του ΟΟΣΑ (Μέσος Όρος 76 %) (Health at aGlance 2023).Επιπλέον οι υψηλές καταστροφικές δαπάνες στη χώρα μας έχουν οδηγήσει στην αύξηση των ανικανοποίητων υγειονομικών αναγκών και στην φτωχοποίηση των νοικοκυριών. Σύμφωνα με τις μελέτες μας και την πρόσφατη δημοσίευση του ΟΟΣΑ (Health ata Glance 2023) οι ανικανοποίητες υγειονομικές ανάγκες στη Χώρα μας είναι (6,4%) τριπλάσιες σε σχέση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (2.3%). Επιπλέον οι καταστροφικές δαπάνες συμβάλλουν στην φτωχοποίηση και κοινωνική εξαθλίωση των Ελληνικών νοικοκυριών. Τα πορίσματα της μελέτης του ΙΠΟΚΕ έδειξαν ότι η φτωχοποίηση των ελληνικών νοικοκυριών την τελευταία δεκαετία τριπλασιάσθηκε λόγω της οικονομικής κρίσης και των 3 μνημονίων.
Οι μελέτες μας αναδεικνύουν την ανάγκη για μια νέα αναθεώρηση των στόχων του ΕΣΥ. Την υιοθέτηση μιας μια νέα φιλοσοφία:
Οι πόροι που διατίθενται στην υγεία δεν αποτελούν κόστος αλλά μια επένδυση του κράτους προς τους πολίτες του.
Η επένδυση αυτή συμβάλλει στην καλύτερη απασχόληση, στην αύξηση της παραγωγικότητας, στην οικονομική ανάπτυξη και κυρίως στην γενικότερη ευημερία και ευεξία των πολιτών.
Για τον λόγο αυτό τα θέματα υγείας αποτέλεσαν την πρώτη προτεραιότητα στην διαμόρφωση των αναπτυξιακών στρατηγικών σχεδίων των Χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα πορίσματα της μελέτης μας ελπίζουμε να φανούν χρήσιμα στην Νέα Εποχή της Ψηφιοποίησης του ΕΣΥ στη Χώρα μας.
Η αναλυτική ηλεκτρονική καταγραφή των δεδομένων της υγείας που αφορούν:
- τον φάκελο του ασθενή,
- τον προσωπικό ιατρό,
- την πρόληψη,
- το φάρμακο,
- τα πρωτόκολλα και
- την νοσοκομειακή περίθαλψη
θα αποτελέσουν τον θεμέλιο λίθο για το Στρατηγικό Προγραμματισμό και την επιστημονική τεκμηρίωση των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της υγείας
