Η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του παγκρέατος αυξάνεται ανησυχητικά και εμφανίζεται πλέον και σε νέους ανθρώπους ηλικίας 35-45 ετών εξαιτίας πιθανότατα της κατανάλωσης αλκοόλ, της υπερκατανάλωσης πολύ επεξεργασμένων τροφίμων και της καθιστικής ζωής.
της Αλεξίας Σβώλου
Στις ΗΠΑ καταγράφονται 67.000 νέα περιστατικά παγκρεατικού καρκίνου ετησίως και η νόσος αποτελεί 6η αιτία θανάτου από καρκίνο σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά εξαιτίας της μεγάλης αύξησης των περιστατικών αναμένεται μέχρι το 2040 να καταστεί 3η αιτία θανάτου από καρκίνο- μετά τον καρκίνο του πνεύμονα- όταν κάποτε θεωρούνταν σχετικά σπάνιο ογκολογικό νόσημα. Στην πατρίδα μας καταγράφονται περίπου 750 νέα περιστατικά παγκρεατικού καρκίνου ετησίως, την ώρα που σε ετήσια βάση καταγράφονται περίπου 9.800 περιστατικά καρκίνου του πνεύμονα και γύρω στα 8000-8500 περιστατικά καρκίνου του μαστού.
Ο καρκίνος του παγκρέατος θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολη ασθένεια και η πενταετής επιβίωση των ασθενών εκτιμάται μόλις στο 11% μη έχοντας καμία σχέση με την πολύ πιο αισιόδοξη εικόνα του καρκίνου του μαστού. Αν οι ασθενείς με παγκρεατικό καρκίνο απευθυνθούν σε οργανωμένα Κέντρα Αναφοράς που υπάρχουν ελάχιστα σε όλο τον κόσμο- με τα μισά από αυτά να βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες-τότε η επιβίωσή τους αυξάνεται πολύ κατά τουλάχιστον 17%.
Η νόσος δεν δίνει δυστυχώς έγκαιρα προειδοποιητικά συμπτώματα με συνέπεια οι περισσότεροι ασθενείς να διαγιγνώσκονται όταν ο καρκίνος είναι ήδη προχωρημένος ή μεταστατικός. Δύο «καμπανάκια» που μπορούν να υποψιάσουν τον ασθενή είναι η αιφνίδια εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη και ένας πόνος στην πλάτη, όχι στη γραμμή της μέσης (όχι η κλασική οσφυαλγία), αλλά πιο ψηλά στο κέντρο της πλάτης.
Ακόμα κι έτσι όμως περισσότερο από το 40% τοις 100 των περιστατικών διαγιγνώσκονται όταν η νόσος είναι πια προχωρημένη ή μεταστατική και αυτός είναι ένας από τους λόγους που έχει τόσο κακή πρόγνωση. Μια άλλη αιτία για την φτωχή της πρόγνωση της είναι ότι πολλά περιστατικά κρίνονταν για χρόνια ως ανεγχείρητα. Για σειρά ετών, ο ανεγχείρητος καρκίνος του παγκρέατος ήταν ένα από τα όρια της ιατρικής, που ωστόσο μέσα από την εμπειρία και την διεπιστημονική συνεργασία ξεπεράστηκε. Όταν μια διεπιστημονική ομάδα γιατρών με μεγάλη εμπειρία σε τέτοια περιστατικά χειρουργοί ογκολόγοι-παθολόγοι πυρηνικοί γιατροί ακτινοδιαγνώστες, παθολογο-ανατόμοι, οι γιατροί που διενεργούν τις εξειδικευμένες κυτταρολογικές και ιστολογικές εξετάσεις, που είναι απαραίτητες για τη σταδιοποίηση του καρκίνου χειρίζονται έναν μεγάλο αριθμό περιστατικών ετησίως τότε πληρούν τα κριτήρια για να αποτελέσουν ένα εξειδικευμένο κέντρο το λεγόμενο Κέντρο Αναφοράς.
Για τον παγκρεατικό καρκίνο υπάρχουν ελάχιστα κέντρα αναφοράς σε όλο τον κόσμο, που μετριούνται στα δάχτυλα των χεριών μας, με τα μισά να βρίσκονται στις ΗΠΑ και τα άλλα μισά να κατανέμονται στην Ευρώπη. Συνολικά στην Ευρώπη υπάρχουν 5 έως 6 κέντρα Αναφοράς και μπορεί να φαντάζει απίστευτο αλλά ένα εξ’ αυτών βρίσκεται δικαιωματικά στην πατρίδα μας. Τον «τίτλο» του Κέντρου Αναφοράς εγκρίνει ο πιο αυστηρός θεσμός στον κόσμο για τον παγκρεατικό καρκίνο, το National Pancreas Foudation των ΗΠΑ, που ζητά να πληροί το νοσοκομείο μια σειρά από αυστηρές προϋποθέσεις για να ονομαστεί κέντρο αναφοράς.
Η Ελληνική ομάδα που κατέκτησε αυτόν το τίτλο έχει επικεφαλής τον χειρουργό Γρηγόρη Τσιώτο ο οποίος ειδικεύτηκε πρώτα στο Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης (MGH) που γειτονεύει με το πανεπιστήμιο Harvard και αργότερα στην Mayo Clinic όπου έμεινε για χρόνια και απέκτησε μεγάλη εμπειρία σε δύσκολες επεμβάσεις, καθώς η Mayo Clinic είναι ένα από τα διεθνή Κέντρα Αναφοράς για τον παγκρεατικό καρκίνο. Η Ελληνική ομάδα εδράζεται στο νοσοκομείο Μητέρα, το οποίο συνεργάζεται και με τα δημόσια νοσοκομεία του ΕΣΥ, προκειμένου οι ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος στην Ελλάδα να λαμβάνουν υψηλής ποιότητας φροντίδα.
Με αυτή την ομάδα ανεγχείρητοί όγκοι του παγκρέατος καθίστανται εγχειρήσιμοι και η δυσκολία για να συμβεί αυτό έγκειται κυρίως στο γεγονός πως το πάγκρεας περιέχει μεγάλο αριθμό φλεβών και αρτηριών που θα πρέπει πρώτα να απομακρυνθούν για να γίνει η εκτομή του παγκρέατος.
Εάν ένας ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος κριθεί ανεγχείρητος και μείνει έτσι η επιβίωση του δεν θα μπορέσει να ξεπεράσει τους οκτώ με εννέα μήνες. Στον αντίποδα οι «ανεγχείρητοι» ασθενείς που καθίστανται εγχειρήσιμοι ζουν από 8 έως 13 χρόνια ή και ακόμα και περισσότερα χρόνια, με τον νεότερο Έλληνα ασθενή, που αντιμετωπίστηκε από την ομάδα του Γρηγόρη Τσιώτου να είναι ένας νεαρός άνδρας, ο οποίος διαγνώστηκε με παγκρεατικό καρκίνο σε ηλικία μόλις 28 ετών. Εδώ έχουμε μια ακραία νεαρή ηλικία, αλλά παγκοσμίως καταγράφεται μια μείωση των ηλικιών που εμφανίζεται ο παγκρεατικός καρκίνος υπογραμμίζει ο Γρηγόρης Τσιώτος.
Η απόκτηση του τίτλου του κέντρου αναφοράς είναι μια πολυετής προσπάθεια και στις προϋποθέσεις περιλαμβάνεται η μεγάλη εμπειρία, με κατώτατο όριο τουλάχιστον 30 παγκρεατικών εκτομών τον χρόνο. Είναι επίσης σημαντικό να γίνεται το πλήρες φάσμα των κυτταρολογικών και ιστολογικών εξετάσεων που είναι αναγκαίες καθώς μεταξύ άλλων κρίνουν και τη σταδιοποίηση του καρκίνου.
Στην Ελλάδα έχοντας περίπου 750 νέα περιστατικά καρκίνου του παγκρέατος ετησίως τουλάχιστον τα 152 κάθε χρόνο αντιμετωπίζονται από την διεπιστημονική ομάδα του Γρηγόρη Τσιώτου που μαζί με άλλους γιατρούς (ογκολόγο-παθολόγο ακτινοδιαγνώστη πυρηνικό γιατρό παθολογο-ανατόμο, υπεύθυνους των ιστολογικών και των κυτταρολογικών εργαστηρίων χειρίζεται με διεπιστημονική προσέγγιση αυτά τα περιστατικά και πέρσι δέχτηκε 172 ασθενείς και πραγματοποίησε περισσότερες από 40 παγκρεατικές εκτομές. Εδώ και 3 χρόνια η διεπιστημονική ομάδα πληροί της προϋποθέσεις του National Pancreas Foundation των ΗΠΑ για να θεωρηθεί Κέντρο Αναφοράς, για τον παγκρεατικό καρκίνο στην Ελλάδα. Επιπλέον πραγματοποιεί συνεργασίες με τα δημόσια νοσοκομεία του ΕΣΥ, που της αποστέλλουν τις κυτταρολογικές και ιστολογικές τους εξετάσεις για μια δεύτερη γνώμη και έχει έρθει η ώρα η ηγεσία του υπουργείου Υγείας να ανοίξει την συζήτηση για την δημιουργία κλειστών νοσηλίων (DRGs) για τον καρκίνο του παγκρέατος ώστε να μπορούν οι ασθενείς να έχουν ισότιμη πρόσβαση και στον ιδιωτικό τομέα.
Κάτι ανάλογο έχει ήδη γίνει στην Ελλάδα στις καρδιοχειρουργικές εξετάσεις. Σε προηγούμενες δεκαετίες οι έλληνες καρδιολογικοί ασθενείς ταξίδευαν στο εξωτερικό για να υποβληθούν σε ένα πολλαπλό bypass-κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στον τομέα αυτό, η Πολιτεία κινητοποιήθηκε και δημιούργησε τα κλειστά νοσήλια ώστε να μπορούν όλοι οι ασθενείς να έχουν πρόσβαση στις ομάδες των εξειδικευμένων γιατρών.
