Κόλαφος για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι η έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που φανερώνει ότι παγκοσμίως κάθε χρόνο 7 εκατ. άνθρωποι χάνουν την ζωή τους από την ατμοσφαιρική ρύπανση που επιδεινώνεται με την σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας της γης. Μπροστά σε αυτό το τρομακτικό δεδομένο, 47 εκατ. επαγγελματίες υγείας, θεσμικοί αξιωματούχοι και εκπρόσωποι ασθενών ενώνουν τις φωνές τους για να προσυπογράψουν το δικαίωμα κάθε ανθρώπου για καθαρό αέρα.
Της Αλεξίας Σβώλου
Η ατμοσφαιρική ρύπανση εξελίσσεται σε μια από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές απειλές και αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής. Διεθνώς 7 εκατ. άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από την ατμοσφαιρική ρύπανση, κυρίως από χρόνιες αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις, ενώ σύμφωνα με έρευνα που έχει κάνει η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρία σε συνεργασία με το Παρατηρητήριο Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, στην πατρίδα μας, περίπου 12.000-13.000 άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα ετησίως εξαιτίας των ατμοσφαιρικών ρύπων και κυρίως των βλαβών που προκαλεί η εισπνοή των μικροσωματιδίων αιθάλης (μαύρου άνθρακα με την πολύ μικρή διάμετρο, που εγκλωβίζονται στο κροσσωτό επιθήλιο των πνευμόνων. Μπροστά σε αυτή την απειλή που διαδόθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 47 εκατ. επαγγελματίες υγείας με την συμμετοχή θεσμικών αξιωματούχων και εκπροσώπων από Συλλόγους και Ομοσπονδίες Ασθενών συνυπογράφουν το αίτημα τους για καθαρό αέρα.
«Η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και η βελτίωση της ποιότητας του αέρα που αναπνέουμε είναι δικαίωμα όλων» όπως εξηγεί said ο Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, γενικός διευθυντής του ΠΟΥ.
Με την πράσινη μετάβαση να παραμένει στα χαρτιά λόγω του υψηλού της κόστους και την κλιματική αλλαγή να εξελίσσεται ραγδαία, παρότι στην άλλη όχθη του Ατλαντικού ο Αμερικανός Πρόεδρος Trump δεν την αναγνωρίζει ως πραγματικότητα και η Αμερική με την Κίνα να εξακολουθούν να αποτελούν από τους μεγαλύτερους ρυπαντές του πλανήτη, τα πράγματα δεν εξελίσσονται καλά για την δημόσια υγεία. Το μείζον ζήτημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που ανατροφοδοτεί σε έναν φαύλο κύκλο την εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής θα βρεθεί ψηλά στην ατζέντα των θεμάτων που θα απασχολήσουν τα μέλη του ΠΟΥ στην Συνάντηση Κορυφής για τα μη μεταδοτικά νοσήματα του 2025.
Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, η ατμοσφαιρική ρύπανση σε πόλεις και περιοχές της περιφέρειας με πιο αραιή δόμηση «παράγει» τα μικροσωματίδια PM10, PM2,5 και μικρότερης διαμέτρου τα οποία επιβαρύνουν την υγεία και οδηγούν σε καρδιοπάθειες, εμφράγματα του μυοκαρδίου, καρκίνο του πνεύμονα, χρόνιες αποφρακτικές πνευμονοπάθειες, άσθμα, πνευμονίες και ευπάθεια στις λοιμώξεις.
Περίπου 2.1 δισεκατομμύρια άνθρωποι-δηλαδή 1 στους 4 κατοίκους της γης-εκτίθενται σε επικίνδυνα επίπεδα ατμοσφαιρικών ρύπων σε εσωτερικούς χώρους σε καθημερινή βάση και σε δραστηριότητες που έχουν σχέση με την θέρμανση και τη μαγειρική. Είναι κοινό μυστικό πως οι ατμοσφαιρικοί ρύποι σχετίζονται κυρίως με τις χρόνιες εκφυλιστικές μη μεταδοτικές παθήσεις. Αυτές, γνωστές και το ακρωνύμιο NCDs αποτελούν πρώτη αιτία θανάτου διεθνώς κι έχουν άμεση συσχέτιση με την έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση. Από μη μεταδοτικά νοσήματα δηλαδή καρδιοπάθειες, καρκίνους, σακχαρώδη διαβήτη κτλ πεθαίνουν παγκοσμίως σε ετήσια βάση 41 εκατ. ασθενείς δηλαδή αριθμός υπερδιπλάσιος από τις χαμένες ζωές από τα τροχαία δυστυχήματα (που κυμαίνεται περίπου σε 20-21 εκατ. θανάτους). Συνεπώς οι στοχευμένες δράσεις για την μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αποτελεί βασική στρατηγική δημόσιας υγείας προκειμένου να μειωθεί το φορτίο (η νοσηρότητα και η θνησιμότητα) από τα μη μεταδοτικά νοσήματα. Αυτού του είδους οι πολιτικές αφορούν την λεγόμενη μείωση της βλάβης στον ανθρώπινο οργανισμό και στην δημόσια υγεία και αποτελούν την μοναδική ρεαλιστική προσέγγιση σε έναν κόσμο που δεν είναι και δεν μπορεί να γίνει ιδανικός.
Οι πηγές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι ποικίλες και διαφέρουν ποιοτικά σε περιεχόμενο. Οι βασικές πηγές περιλαμβάνουν τις εκπομπές των συστημάτων οικιακής κεντρικής θέρμανσης, τον καπνό (αιθάλη) από τα τζάκια, τα μπάρμπεκιου και τις ψησταριές (τόσο τις οικιακές όσο και τις επαγγελματικές σε καταστήματα εστίασης), τη ρύπανση από τα εργοστάσια (βιομηχανία), τα οχήματα, τα πλοία, τα αεροπλάνα (όλες οι μεταφορές), την γεωργία, την κτηνοτροφία, τα απορρίμματα (χωματερές), καθώς και φυσικές πηγές ρύπανσης όπως είναι οι δασικές πυρκαγιές, οι αμμοθύελλες και οι θεομηνίες.
Έχουμε πλέον τα μέσα να μειώσουμε το αποτύπωμα άνθρακα στις περισσότερες ελεγχόμενες πηγές ρύπανσης ώστε να περιοριστούν δραστικά οι πρόωροι θάνατοι και να μειωθεί η νοσηρότητα από τα μη μεταδοτικά νοσήματα. Στην επερχόμενη Σύνοδο Κορυφής, οι χώρες μέλη θα παρουσιάσουν δέσμες μέτρων για την βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας, σύμφωνα με τις γενικές κατευθυντήριες οδηγίες του ΠΟΥ αναφορικά με τα στάνταρντ της ποιότητας του αέρα. Ο ΠΟΥ σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας και Τροπικών Νοσημάτων της Σουηδίας (Swiss TPH), επικαιροποίησε τις κατευθυντήριες οδηγίες για την ποιότητα του αέρα τον Φεβρουάριο του 2025, αξιοποιώντας δεδομένα από 140 χώρες, οι οποίες έλαβαν μέτρα για την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
«Παρότι η πρόκληση είναι τεράστια, πρόοδος μπορεί να επιτευχθεί. Πολλές πόλεις και πολλές χώρες έχουν βελτιώσει την ποιότητα του αέρα προχωρώντας σε δέσμη μέτρων για την μείωση του αποτυπώματος άνθρακα» επισημαίνει η Dr. Maria Neira, Διευθύντρια στον ΠΟΥ για το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή και την δημόσια υγεία. «Ο καθαρός αέρας δεν είναι προνόμιο των λίγων αλλά δικαίωμα κάθε ανθρώπου αναγνωρισμένο από την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών. Πρέπει να συνεργαστούμε προκειμένου να στραφούμε σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, να φύγουμε από τον λιγνίτη, να καθιερώσουμε ζώνες χαμηλών εκπομπών καυσαερίων στις πόλεις και να προωθήσουμε την χρήση καθαρής ενέργειας για θέρμανση και μαγειρική σε κάθε σπίτι» προσθέτει η Dr. Maria Neira.
