Ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ρευματολογικής Εταιρίας (ΕΡΕ-ΕΠΕΡΕ), Δημήτριος Ζησόπουλος, περιγράφει τον αντίκτυπο των ρευματοπαθειών στην Ελλάδα και ξεδιαλύνει τους μύθους από την αλήθεια.
Πόσο βαρύ εκτιμάται το φορτίο των ρευματικών νοσημάτων στην πατρίδα μας;
Όσον αφορά το φορτίο των ρευματικών νοσημάτων και χωρίς να υπάρχει πανελλαδική μελέτη υπολογίζεται πως 1 στους 4 πάσχει από κάποια ρευματολογική ή μυοσκελετική πάθηση οι οποίες περιλαμβάνουν και τις εκφυλιστικές παθήσεις των αρθρώσεων (π.χ. οστεοαρθρίτιδα και εκφυλιστική σπονδυλαρθρίτιδα). Η εκτίμηση για τα βασικά ρευματικά νοσήματα που έχουν μια σημαντική επίπτωση στον πληθυσμό (ρευματοειδής αρθρίτιδα, ψωριασική αρθρίτιδα, αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος) αγγίζει περίπου το 1,5 % του πληθυσμού της χώρας, άρα αφορούν περίπου 150.000 Έλληνες. Δεν πρέπει όμως να υποτιμούμε και το φορτίο όλων των άλλων ασθενειών (π.χ. η ουρική αρθρίτιδα έχει επίπτωση περίπου 4,7 %) που είτε δεν είναι συχνές είτε είναι εκφυλιστικές (οστεοαρθρίτιδα) είτε μεταβολικές (οστεοπόρωση).
Οι ρευματικές παθήσεις συνδέονται με απώλεια παραγωγικότητας;
Η απώλεια παραγωγικότητας αποτελεί μείζον θέμα και αφορά είτε την απουσία από την εργασία είτε την παρουσία με μειωμένη παραγωγικότητα. Οι έρευνες για την επίπτωση και το κόστος καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα ρευματικά νοσήματα αποτελούν δεύτερη αιτία επισκέψεων στους γιατρούς, μετά τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού που βρίσκονται στην πρώτη θέση. Επίσης, οι ρευματοπάθειες αντιπροσωπεύουν το 10 έως το 20 % των επισκέψεων στην πρωτοβάθμια φροντίδα. Οι χαμένες ώρες εργασίας (λόγω ρευματικών/μυοσκελετικών προβλημάτων) κοστίζουν κατ’ εκτίμηση 650 εκατομμύρια ευρώ ετησίως στην Ελλάδα λόγω απουσιών / μειωμένης παραγωγικότητας.
Πως διαμορφώνεται το τοπίο στην διάγνωση των νοσημάτων;
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα για πρώιμη διάγνωση των ρευματικών παθήσεων. Καμπάνιες ενημέρωσης από την Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία και καλύτερη συνεργασία ειδικοτήτων έχουν συνδράμει σε αυτό. Τα νούμερα όμως δεν είναι ακόμη ικανοποιητικά. Υπάρχουν δυστυχώς ακόμη άνθρωποι, και στο χώρο της υγείας, που πιστεύουν πως δεν υπάρχουν ειδικές θεραπείες με αποτέλεσμα να επηρεάζουν τους ασθενείς. Ο φόβος επίσης στα φάρμακα επηρεάζει την απόφαση θεραπείας. Ο χρόνος από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι την τελική διάγνωση ποικίλει ανάλογα με τη νόσο. Συγκεκριμένα η πρώιμη διάγνωση της ψωριασικής αρθρίτιδας έχει βελτιωθεί σημαντικά λόγω της άριστης συνεργασίας με τους δερματολόγους που βλέπουν σχετικά νωρίς ασθενείς με ψωρίαση. Για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα τα πράγματα βελτιώνονται λόγω και της καλύτερης ενημέρωσης του κοινού με αποτέλεσμα να ζητούν ιατρική γνώμη νωρίτερα. Στη φλεγμονώδη οσφυαλγία όμως υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις που μπορεί να φτάσουν και μέχρι τα πέντε χρόνια για να επισκεφτεί ρευματολόγο. Σαφώς καλύτερα από παλιότερα που άγγιζε τα εννέα χρόνια αλλά έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε.
Πείτε μας μερικούς μύθους που έχουν επικρατήσει στην Ρευματολογία και κατά πόσο ισχύουν;
Η Αγκυλοποιητική Σπονδυλαρθρίτιδα, που σήμερα ονομάζεται «Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα», εμφανίζεται περίπου με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα, με μια ελαφρά υπεροχή στους άνδρες, ενώ κάποτε θεωρείτο «ανδρική» πάθηση. Η διάγνωση συνήθως τίθεται μέχρι την ηλικία των 45 ετών. Οι γυναίκες παρουσιάζουν συχνά ηπιότερη ακτινολογική εικόνα και λιγότερες αλλοιώσεις, γεγονός που στο παρελθόν είχε οδηγήσει σε υποδιάγνωση.
Από την άλλη, η άποψη ότι τα περισσότερα ρευματικά νοσήματα είναι «γυναικεία υπόθεση» είναι εν μέρει αληθινή αλλά όχι καθολική. Για παράδειγμα, η ουρική αρθρίτιδα είναι κυρίως ανδρική νόσος, ενώ οι γυναίκες προσβάλλονται συνήθως μετά την εμμηνόπαυση. Οι σπονδυλαρθρίτιδες και πολλές άλλες φλεγμονώδεις παθήσεις εμφανίζονται εξίσου σε άνδρες και γυναίκες.
Ένας από τους συχνότερους μύθους εκφράζεται με την φράση: «Θέλω να κάνω ρευματολογικό έλεγχο για να δω αν έχω αυτοάνοσο.»
Πρόκειται για μεγάλη παρανόηση. Καμία εξέταση δεν αποδεικνύει από μόνη της ότι υπάρχει αυτοάνοσο νόσημα. Η διάγνωση βασίζεται πρωτίστως στην κλινική εικόνα και υποστηρίζεται από τις εξετάσεις. Τα αντισώματα μπορεί να είναι απλώς ένδειξη ή και παροδικό εύρημα, χωρίς νόσο. Ο μόνος που μπορεί να τα αξιολογήσει σωστά είναι ο ρευματολόγος.
Ένας άλλος μύθος λέει: «Θα πάω σε ρευματολόγο όταν γεράσω.» Η ρευματολογία δεν αφορά μόνο την τρίτη ηλικία. Πολλά νοσήματα ξεκινούν σε νεαρή ή μέση ηλικία, και ακόμη και παιδιά μπορεί να νοσήσουν. Φυσικά, υπάρχουν και μορφές που εμφανίζονται αργότερα, αλλά η αλήθεια είναι πως σε οποιαδήποτε ηλικία μπορεί να εκδηλωθεί ρευματικό νόσημα.
Επίσης, ακούμε συχνά: «Δεν υπάρχουν θεραπείες — όλα τα ρευματικά είναι ίδια.»
Στην πραγματικότητα υπάρχουν πάνω από 200 διαφορετικές ρευματικές παθήσεις, καθεμία με διαφορετική αιτιολογία, πρόγνωση και θεραπεία. Η πρόοδος της επιστήμης είναι τεράστια: σε πολλές νόσους μπορούμε πλέον να πετύχουμε ύφεση υπό θεραπεία, δηλαδή να φτάσουμε στο σημείο όπου η νόσος “θυμίζει” την παρουσία της μόνο μέσω του φαρμάκου που λαμβάνουμε.
«Γιατρέ, δεν υπάρχει κάποια φυσική θεραπεία;»
Άλλος ένας επίμονος μύθος. Στις σοβαρές φλεγμονώδεις ρευματοπάθειες δεν υπάρχει εναλλακτική αγωγή ικανή να αναστείλει τους μηχανισμούς της νόσου ή να αποτρέψει τις βλάβες. Η ενημέρωση από τον ειδικό γιατρό και η έγκαιρη έναρξη κατάλληλης θεραπείας είναι καθοριστικές πριν συμβούν μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις. Η γνώμη του ρευματολόγου συνοδεύεται από γνώση και εμπειρία. Ας εμπιστευόμαστε τον ειδικό — γιατί, δυστυχώς, ακόμη και επαγγελματίες υγείας μεταδίδουν κάποιες φορές λανθασμένες αντιλήψεις.
Από πλευράς θεραπειών υπάρχει εύκολη πρόσβαση των ασθενών στους βιολογικούς παράγοντες, εφόσον θα πρέπει να τους λάβουν;
Ευτυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχουν θέματα πρόσβασης στη θεραπεία για κανένα φάρμακο. Από τη στιγμή που κρίνεται απαραίτητη η χορήγηση μιας θεραπείας ο θεράπων ιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αυτό που κρίνει αναγκαίο. Η χορήγηση των βιολογικών θεραπειών γίνεται από κρατικά φαρμακεία στοιχείο που δημιουργεί κάποια προβλήματα (ουρές και μεγάλη αναμονή) αλλά σε καμία περίπτωση αποκλεισμό ασθενών από θεραπείες. Παρατηρούνται επίσης καθυστερήσεις παραλαβών σε φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ στην περιφέρεια που δημιουργούν έτσι προβλήματα στη σωστή χορήγηση των θεραπειών. Γίνονται προσπάθειες να λυθούν και αυτά αλλά χρειάζεται περισσότερη οργάνωση. Είμαι όμως αισιόδοξος πως θα λυθούν σύντομα.
Υπάρχει έλλειψη ρευματολόγων ειδικά στην περιφέρεια;
Οι ελλείψεις ειδικών ρευματολόγων είναι μεγάλο ζήτημα. Στο δημόσιο σύστημα υγείας υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις. Ακόμη και σε μεγάλες πόλεις. Η περιφέρεια έχει το μεγαλύτερο πρόβλημα με εξαίρεση ίσως το Ηράκλειο, την Πάτρα, τη Λάρισα και τα Ιωάννινα που υπάρχουν αξιόλογες Ρευματολογικές κλινικές. Οι συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ ιατροί είναι λίγοι. Το πρόβλημα αυτό λύνεται με την παρουσία ιδιωτών ρευματολόγων σχεδόν σε όλη την περιφέρεια. Το πλεονέκτημα στο Ελληνικό σύστημα υγείας είναι πως ο ιδιώτης γιατρός μπορεί να εξυπηρετήσει με τον ίδιο τρόπο έναν ασθενή και να του παρέχει την πρόσβαση στη θεραπεία που χρειάζεται άμεσα. Υπάρχει η οικονομική επιβάρυνση της επίσκεψης αλλά δεν αποτελεί αποτρεπτικό κόστος για να βρει ένας ασθενής λύση. Πρέπει να νιώθουμε τυχεροί που λειτουργεί έτσι το σύστημα. Στην Ευρώπη η πρόσβαση σε ρευματολόγο δεν είναι τόσο εύκολη και αυτό πρέπει να τονιστεί.
Ποιες συμβουλές θα δίνατε στους ασθενείς ώστε να προλάβουν τα ρευματολογικά νοσήματα;
Όλη η ενημέρωση έχει ένα σκοπό: Να αντιληφθεί κάποιος νωρίς τα συμπτώματα και να ζητήσει έγκαιρα βοήθεια. Η πρώιμη διάγνωση οδηγεί σε έγκαιρη θεραπεία που προλαμβάνει τις μόνιμες αλλοιώσεις και πιθανόν μεταβάλλει και την πορεία της νόσου. Ο τρόπος ζωής δε μπορεί από μόνος του να μην αφήσει τη νόσο να εμφανιστεί. Όμως παίζει σημαντικό ρόλο στην πορεία της. Άσκηση (κολύμπι, βάδιση, αεροβική, πιλάτες) είναι απαραίτητα. Επίσης η διατήρηση του φυσιολογικού βάρους σώματος με επικέντρωση στη κλασική μεσογειακή δίαιτα. Η θωράκιση της ψυχικής υγείας, η κοινωνική ζωή και η αποφυγή του καπνίσματος συμπληρώνουν το παζλ των πραγμάτων που δρουν θετικά στην καλύτερη αντιμετώπιση. Ολιστική δηλαδή προσέγγιση σε ένα θέμα υγείας που μπορεί να μας απασχολεί για την υπόλοιπη ζωή μας.
