Τα παιδιά, οι έφηβοι και οι οικογένειές τους αντιμετωπίζουν πολυδιάστατες προκλήσεις στην καθημερινότητα. Η έκρηξη της βίας μεταξύ των ανηλίκων και της ενδοοικογενειακής βίας, ο εθισμός στο διαδίκτυο, ο εκφοβισμός στον αληθινό και το ψηφιακό κόσμο, τα επικίνδυνα challenges στα social media και τόσα άλλα προβλήματα απειλούν να καταστρέψουν τα «χρόνια της αθωότητας και της ξεγνοιασιάς». Καταφύγιο των παιδιών εδώ και 19 χρόνια είναι η Μονάδα Εφηβικής Υγείας του νοσοκομείου Παίδων «Π & Α Κυριακού», που προσφέρει εξειδικευμένη στήριξη σε κάθε ανάγκη.
Συνέντευξη της Άρτεμις Τσίτσικα, Καθηγήτριας Παιδιατρικής- Εφηβικής Ιατρικής, Εκπροσώπου της UNESCO Global Health και Υπεύθυνης της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) στο νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού» στην Αλεξία Σβώλου.
Η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) είναι μοναδική στην κατηγορία της στην Ελλάδα; Πόσα παιδιά έχει βοηθήσει στα χρόνια της λειτουργίας της και για ποια ζητήματα απευθύνονται εκεί οι λιλιπούτειοι και γενικά οι νέοι;
Η υγεία των νέων αποτελεί προτεραιότητα για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και προτρέπει όλες τις χώρες να αναπτύξουν δομές φιλικές για τους εφήβους. Οι δομές αυτές χαρακτηρίζονται ως youthfriendly και στην πατρίδα μας τέτοια Δομή ενταγμένη σε νοσοκομείο στην δευτεροβάθμια και πρωτοβάθμια περίθαλψη είναι εδώ και χρόνια η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Παν/μίου Αθηνών, στο Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού» η οποία προσφέρει εξειδικευμένη στήριξη σε παιδιά έφηβους και νέους της μετεφηβικής ηλικίας.
Η Μονάδα λειτουργεί από το 2006 και σε αυτά τα 19 χρόνιας ζωής της έχουν εξυπηρετηθεί περισσότεροι από 11.000 προέφηβοι, έφηβοι και μετέφηβοι με διάφορα αιτήματα που αφορούν την σωματική υγεία, την ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα, τη μαθησιακή ζωή, την ψηφιακή παιδεία, την σεξουαλικότητα, τις οικογενειακές σχέσεις κ.α. Φυσικά αποτυπώνεται κατά την προσέλευση στην Μονάδα ΜΕΥ η αυξημένη ανάγκη των παιδιών να βρουν στήριξη για θέματα που γνωρίζουν τεράστια έξαρση όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός, ο εθισμός, η ρητορική μίσους…
Το πρόγραμμα της ΜΕΥ αποτελεί πρωτοπορία για τη χώρα μας που τον Απρίλιο του 2018 έλαβε σημαντική διάκριση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και πέρυσι το 2024 από το Ινστιτούτο Ψηφιακής Βιοϊατρικής για το πρόγραμμα ψηφιακής ζωής και αντιμετώπισης του διαδικτυακού εθισμού. Συμπαραστάτης μας όλα αυτά τα χρόνια είναι Eμμανουήλ Παπασάββας, Κοινός Διοικητής των Νοσοκομείων Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» και «Η Αγία Σοφία», που έχει αγκαλιάσει αυτήν την πρωτοβουλία.
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα τα παιδιά και οι νέοι;
Όπως επισημαίνει ο Καθηγητής Didier Jourdan, επικεφαλής της UNESCO Global Health και του Κέντρου συνεργαζόμενου με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), πολλά προβλήματα σχετίζονται με την ψηφιακή ζωή των παιδιών και των εφήβων, με πολλές παθολογικές συμπεριφορές να έχουν βρει πρόσφορο έδαφος για να ανθίσουν στα χρόνια της πανδημίας-γι αυτό και τώρα βλέπουμε αυτήν την τεράστια διάδοση τους. Τα στοιχεία της σύγχρονης πραγματικότητας μιλούν από μόνα τους: Τα παιδιά παρουσιάζουν 60% διαδικτυακή εξάρτηση, ενώ έως 50% εμπλέκονται σε διαδικτυακή βία καθώς αυτά τα προβλήματα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Γι αυτό άλλωστε στην ΜΕΥ ιδιαίτερα μετά την πανδημία εστιάζουμε σε στρατηγικές πρόληψης των κινδύνων στο διαδίκτυο!
Πρόσφατα βραβεύτηκε η Μονάδα ΜΕΥ για όσα προσφέρει στην ελληνική οικογένεια. Μπορείτε να μάς μιλήσετε γι αυτή τη διάκριση;
Η ποσοτική και ποιοτική αξιολόγηση της Μονάδας υπήρξε πάντα άριστη και πριν λίγες ημέρες έλαβε Διεθνή Διάκριση από την UNESCO Global Health ως “φιλική” για εφήβους υπηρεσία που εφαρμόζει πρωτόκολλα τα οποία ενισχύουν την ψυχική ανθεκτικότητα και βελτιώνουν τον τρόπο ζωής. Είμαστε πραγματικά περήφανοι για την Μονάδα Εφηβικής Υγείας του Νοσοκομείου μας και για την συμβολή της σε ένα πολύ σημαντικό στόχο, την προαγωγής της ποιότητας ζωής και υγείας των εφήβων στη χώρα μας. Η βράβευση της Μονάδας Εφηβικής Υγείας -Β΄ ΠΠΚ του Νοσοκομείου Παίδων “Π. & Α. Κυριακού” από την UNESCO GHE πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο που η ΜΕΥ εφαρμόζει κοινωνική συναισθηματική ενδυνάμωση και ιατρική του τρόπου ζωής (lifestyle medicine). Οι υπηρεσίες προσαρμόζονται στην ηλικία των παιδιών και στον τρόπο ζωής σε κάθε λαό. Η συγκεκριμένη εκδήλωση υλοποιήθηκε με την υποστήριξη της UNESCO GHE και του LIFELINE Hellas και μετά την βράβευση παρουσιάστηκαν εικαστικά έργα της μαθήτριας Αργυρώς Αλεξανδρή ηλικίας 17 ετών.
Τι ακριβώς προσφέρει η Μονάδα ΜΕΥ;
Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε πως παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας χωρίς κανένα κόστος για την οικογένεια. Είναι δηλαδή δωρεάν. Έχουμε υπηρεσίες προσβάσιμες σε όλους, δηλ. όλοι οι έφηβοι/νέοι, και όχι μόνο άτομα από ορισμένες ευάλωτες ομάδες, μπορούν να αποκτήσουν τις υπηρεσίες υγείας που χρειάζονται, με σεβασμό σε οποιαδήποτε διαφορετικότητα (εθνικότητα, θρησκεία, φύλο, σεξουαλικός προσανατολισμός κλπ). Η ΜΕΥ στελεχώνεται από «φιλικό» και κατάλληλα εκπαιδευμένο/καταρτισμένο προσωπικό. Προσφέρει το απαιτούμενο χρόνο επίσκεψης και κατάλληλες ώρες λειτουργίας, ανάλογα με τις ανάγκες και τις σχολικές υποχρεώσεις των εφήβων, τα παιδιά δηλαδή για να προσέλθουν εδώ δεν χάνουν κάτι από την σχολική τους ζωή ούτε από τις εξωσχολικές τους δραστηριότητες και υποχρεώσεις. Επιπλέον διασφαλίζουμε την εμπιστευτικότητα και την προστασία των προσωπικών δεδομένων των ανηλίκων (GDPR), ενώ έχουμε διεπιστημονική προσέγγιση και συντονίζουμε τις παραπομπές ώστε τα παιδιά, οι έφηβοι και οι νέοι που θα χρειαστούν τις υπηρεσίες μας να μην «χάνονται στην μετάφραση», δηλαδή να μην χάνονται κατά την διαδρομή της παραπομπής όπως μπορεί να συμβεί στα δαιδαλώδη νοσοκομειακά συστήματα.
Πού εστιάζονται οι νέες δράσεις της ΜΕΥ;
Στην προαγωγή της υγείας των εφήβων στη χώρα μας, και κυρίως στην ψυχική υγεία και την ψηφιακή ζωή που αποτελεί ένα ζωτικό κομμάτι της καθημερινότητας όλων μας. Το διαδίκτυο δεν μπορούμε να το δαιμονοποιούμε, γιατί αποτελεί ένα τεράστιο «εργαλείο» για τα παιδιά (και τους ενήλικες) και όποιος δεν θα διαθέτει ψηφιακή εγγραμματοσύνη ουσιαστικά θα είναι «ανάπηρος», με την έννοια ότι θα του λείπει μια βασική δεξιότητα. Όλα αυτά καθιστούν ακόμα πιο επιβεβλημένη την ανάγκη ανάπτυξης της εξειδίκευσης της Εφηβικής Ιατρικής στη χώρα μας. Η Εφηβική Ιατρική περιλαμβάνει τη Δημόσια Υγεία, την ψυχική υγεία, την αναπτυξιολογία, την ενδοκρινολογία κ.α. Μέσα από όλα αυτά που γίνονται καθημερινά- για παράδειγμα με την έξαρση της βίας μεταξύ των ανηλίκων αλλά και με την αύξηση των διατροφικών διαταραχών όπως είναι η νευρική ανορεξία- διαφαίνεται ακόμα πιο εμφατικά η επείγουσα ανάγκη εφαρμογής προγραμμάτων πρόληψης, πρωϊμης ανίχνευσης και παρέμβασης για τις συμπεριφορές υψηλού κινδύνου (εκφράσεις βίας, διατροφικές παρεκτροπές, εξάρτηση από οθόνες κ.α.), καθώς και ενίσχυσης της ολιστικής υγείας με στόχο την κατάκτηση της ευεξίας (wellbeing) και την δημιουργία προϋποθέσεων ανάπτυξης υγιών, λειτουργικών και ευτυχισμένων μελλοντικών ενηλίκων.
Τελικά, τι διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο στην ζωή των παιδιών, η οικογένεια ή το σχολείο;
Από την οικογένεια ξεκινούν όλα και ένας από τους παράγοντες που μάς οδήγησε εδώ (σε αυτά που ζούμε καθημερινά) είναι η εξουθένωση των γονιών κατά την πανδημία και στα μεταπανδημικά χρόνια. Οι γονείς κλήθηκαν εκτός από γονείς και εργαζόμενοι να γίνουν διαιτητές, καθηγητές, διασκεδαστές, γυμναστές, συμπαίκτες ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς καθώς επωμίσθηκαν όλους τους ρόλους και αυτό μαζί με τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις τους οδήγησε στο απόλυτο burnout. Όμως και το σχολείο και η σχολική παρέα επηρεάζει σημαντικά τα παιδιά. Έχει διακριτό και κρίσιμο ρόλο το σχολείο να προάγει την υγεία και την ψυχική υγεία, να παρέχει σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, να διδάσκει στα παιδιά πως να διακρίνουν το απαγορευμένο άγγιγμα και πρέπει οι ειδικοί της εφηβικής υγείας να συνεργάζονται στενά με τους εκπαιδευτικούς. Η κοινότητα του σχολείου, με την οικογένεια και την γειτονιά αποτελούν τον μικρόκοσμο των παιδιών. Στον μικρόκοσμο θέτουμε τις βάσεις για να μπορέσουν τα παιδιά να αναπτυχθούν, να προκόψουν, να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους σε αυτόν τον κόσμο τον μικρό τον μέγα, όπως έγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης, που σήμερα είναι πλέον ένα παγκόσμιο χωριό χωρίς σύνορα.
