Επικαιροποιημένη έκδοση της λίστας των απαραίτητων φαρμάκων για τους ενήλικες και για τα παιδιά εκδίδει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), προσθέτοντας στις προϋπάρχουσες ογκολογικά φάρμακα και σκευάσματα για την παχυσαρκία και τον σακχαρώδη διαβήτη, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι block buster θεραπείες Ozempic και Mounjaro.
της Αλεξίας Σβώλου
Ανάμεσα στις νέες προσθήκες περιλαμβάνονται και θεραπείες για την κυστική ίνωση, την ψωρίαση, την αιμορροφιλία και άλλες αιματολογικές διαταραχές. Οι δύο λίστες των βασικών φαρμάκων με τα ακρωνύμια EML (για τους ενήλικες) and EMLc (για τα παιδιά) περιλαμβάνουν βασικά φάρμακα που απαιτούνται για την κάλυψη των ιατρικών αναγκών του πληθυσμού και κυρίως για τα νοσήματα που έχουν την μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης όπως είναι οι μάστιγες του διαβήτη και της παχυσαρκίας. Οι 2 λίστες υιοθετούνται από περισσότερες από 150 χώρες για την δημιουργία του εθνικού τους αποθέματος σε απαραίτητα φάρμακα, με στόχο να διασφαλιστεί η φαρμακευτική εφοδιαστική αλυσίδα.
Οι νέες επικαιροποιημένες εκδοχές της λίστας βοηθούν στη διευρυμένη πρόσβαση των ενηλίκων και των παιδιών σε νέες θεραπείες, με αποδεδειγμένα κλινικά οφέλη και ισχυρό θετικό αντίκτυπο στην παγκόσμια δημόσια υγεία, όπως επισημαίνει η Dr. Yukiko Nakatani, Υποδιευθύντρια του Τομέα Συστημάτων Υγείας, Πρόσβασης και Δεδομένων στον ΠΟΥ.
Η λίστα εκδόθηκε πρώτη φορά το 1977 για να διευκολύνει την πρόσβαση σε αποτελεσματικές θεραπείες κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες και έκτοτε έχει εξελιχθεί σε ένα αξιόπιστο εργαλείο δημόσιας υγείας για τη λήψη αποφάσεων αναφορικά με την επιλογή θεραπειών και τη φαρμακευτική σε όλα τα εθνικά συστήματα υγείας.
Στην τελευταία επικαιροποίηση, η Επιτροπή των Ειδικών του ΠΟΥ αναθεώρησαν 59 συστάσεις και 31 προτάσεις για την ενσωμάτωση νέων φαρμάκων. Σαν αποτέλεσμα 20 νέα φάρμακα προστέθηκαν στην λίστα των απαραίτητων φαρμάκων για ενήλικες και 15 στην λίστα για τα παιδιά, μαζί με αναθεωρημένες συστάσεις χορήγησης για 7 σκευάσματα. Οι επικαιροποιημένες λίστες πλέον περιλαμβάνουν 523 απαραίτητα φάρμακα για ενήλικες και 374 σκευάσματα για παιδιά.
Αναλυτικότερα, για τα ογκολογικά νοσήματα ισχύουν τα εξής: Ο καρκίνος αποτελεί 2η αιτία θανάτου διεθνώς και προκαλεί ετησίως 10 εκατ. θανάτους, σκοτώνοντας κάθε χρόνο τον πληθυσμό μιας χώρας σαν την Ελλάδα. Επίσης τα ογκολογικά νοσήματα ευθύνονται για το 33% των πρόωρων θανάτων από μη μεταδοτικά νοσήματα. Οι θεραπείες για τον καρκίνο βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του ΠΟΥ και οι μισές εγκρίσεις σε ογκολογικές θεραπείες των προηγούμενων ετών έχουν στηριχθεί στα κριτήρια του Οργανισμού και στις λίστες των απαραίτητων φαρμάκων. Σε αυτές τις λίστες τα κριτήρια είναι ιδιαίτερα αυστηρά και ελάχιστες ογκολογικές θεραπείες έχουν ενταχθεί, μόνο αυτές που αποδεδειγμένα παρατείνουν το προσδόκιμο επιβίωσης κατά τουλάχιστον 4-6 μήνες.
Στην προσπάθειά του Οργανισμού να μειωθούν οι ανισότητες στην θεραπεία του καρκίνου, η Επιτροπή των Ειδικών συνέστησε αυξημένη πρόσβαση στους αναστολείς PD-1/PD-L1, δηλαδή εκείνη την κατηγορία ανοσοθεραπείας που βοηθά τα κύτταρα-φονείς του ανοσοποιητικού συστήματος να αναγνωρίσουν τα καρκινικά κύτταρα και να τα εξολοθρεύσουν.
Η ανοσοθεραπεία με Pembrolizumab προστέθηκε στην λίστα των απαραίτητων φαρμάκων για τους ενήλικες σαν πρώτης γραμμής μονοθεραπεία για τον μεταστατικό καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, τον μεταστατικό καρκίνο του παχέος εντέρου και τον μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Επίσης για τον μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα προστίθενται σαν εναλλακτικές της μονοθεραπείας τα μονοκλωνικά αντισώματα atezolizumab and cemiplimab.
Στον διαβήτη και την παχυσαρκία υπάρχουν νέες προσθήκες καθώς η επίπτωση των νοσημάτων είναι τεράστια. Περισσότερα από 800 εκατ. άνθρωποι ζούσαν με σακχαρώδη διαβήτη το 2022, με τα μισά περιστατικά να μην λαμβάνουν θεραπεία.
Την ίδια ώρα, περισσότερο από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι παχύσαρκοι και τα ποσοστά αυξάνονται αλματωδώς στις πιο φτωχές χώρες. Αυτά τα δύο νοσήματα συνδέονται στενά και μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται τα καρδιαγγειακά προβλήματα και η νεφρική ανεπάρκεια. Η Επιτροπή των ειδικών του ΠΟΥ συμπεριέλαβε στη λίστα των απαραίτητων φαρμάκων σκευάσματα που ανήκουν στη κατηγορία των GLP-1 αγωνιστών που βελτιώνουν την γλυκαιμική ρύθμιση, βοηθούν στην απώλεια βάρους, μειώνουν τις καρδιαγγειακές και νεφρικές επιπλοκές και μειώνουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Οι GLP-1 αγωνιστές η σεμαγλουτίδη (semaglutide-δηλαδή το Ozempic), η δουλαγλουτίδη (dulaglutide) και η λιραγλουτίδη (liraglutide) και το φάρμακο που ανήκει στην άλλη κατηγορία, το ινσουλινοτροπικό πολυπεπτίδιο (GIP) τιρζεπατίδη (tirzepatide-δηλαδή το Mounjaro) προστέθηκαν στην λίστα των απαραίτητων φαρμάκων για τους ενήλικες. Χρησιμοποιούνται σαν θεραπείες για την γλυκαιμική ρύθμιση ασθενών με διαβήτη τύπου 2, με εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο ή χρόνια νεφρική νόσο και παχυσαρκία (ΒΜΙ 30 ή μεγαλύτερο).
Οι υψηλές τιμές των φαρμάκων (όπως ισχύει για το Ozempic και το Mounjaro) δημιουργούν εμπόδια στην διευρυμένη πρόσβαση οπότε με την ενσωμάτωση τους στην λίστα των απαραίτητων σκευασμάτων του ΠΟΥ, ενθαρρύνεται ο ανταγωνισμός στην ανάπτυξη γενοσήμων –κάτι που θα μειώσει το κόστος της θεραπείας. Ένα μεγάλο ποσοστό της ιδιωτικής δαπάνης (out-of-pocket) για τα μη μεταδοτικά νοσήματα απορροφάται για την προμήθεια φαρμάκων που θα έπρεπε να είναι προσιτά στον καθένα, όπως επισημαίνει ο Deusdedit Mubangizi, Διευθυντής Πολιτικής και Προτύπων για Φάρμακα και Προϊόντα Υγείας του ΠΟΥ.
